Ομάδα Επιμελητών: Πέτρος Λαπίθης, Λία Λαπίθη, Νίκος Κουρούσιης, Ιωάννα Ξιαρή, Κυπριακός Οργανισμός Εξερεύνησης Διαστήματος
ΑΠΟ ΤΗΝ ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑ ΣΤΟΝ ΑΡΗ
Μπορούμε να μιμηθούμε το παράδειγμα του οικισμού, την Χοιροκοιτία, ως αρχέτυπο μελέτης, για ανάδειξη ζητημάτων σύγχρονης κοινωνικής βιωσιμότητας, μέσα από ένα ανθρωπιστικό και πολιτισμικό πρίσμα, για τη δημιουργία ενός καινούργιου περιβάλλοντος στον πλανήτη Άρη; Θεωρώντας ότι η κοινωνική βιωσιμότητα μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συνεργασίας και της κοινής ευαισθητοποίησης, η πρόταση είναι μια εικαστική παρέμβαση-πρόκληση για τις αξίες της ισότιμης κοινωνικής συμμετοχής σε ένα ενεργοποιημένο τρισδιάστατο χωροχρόνο. Η κοινωνική βιωσιμότητα αφορά κυρίως τη δημιουργία και τη διατήρηση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων μιας κοινωνίας. Δίνει έμφαση στην προστασία της ψυχολογικής και φυσικής υγείας των ανθρώπων, ενθαρρύνει την κοινωνική συνοχή και εκπαίδευση σε άτομα που μπορούν να συνεισφέρουν πίσω στο κοινωνικό σύνολο και να αναπτύξουν σχέσεις σε αυτό.
Η Χοιροκοιτία ήταν ένας από τους πιο καινοτόμους πολιτισμούς του κόσμου. Από την προϊστορική περίοδο διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην μετάδοση του πολιτισμού στον ευρωπαϊκό κόσμο. Ένας κυπριακός νεολιθικός οικισμός, από το 7500 π.Χ. περίπου, υπήρξε αυτόνομος και αυτάρκης, πρότυπο κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Περιείχε στοιχεία μιας ισότιμης κοινωνίας, χωρίς τεκμηρίωση στοιχείων πολέμου, ή εσωτερικού ανταγωνισμού.
Ένα ταξίδι με εκκίνηση τα αστέρια μπορεί να μας πάει παντού… Όπως το ταξίδι των περιηγητών της πρώιμης εποχής από την ηπειρωτική γη στις ακτές της Κύπρου, των θαρραλέων περιπλανώμενων που αναζητούσαν τη μελλοντική τους πατρίδα. Υπήρξαν επιτυχημένοι, όπως διαφαίνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Αλλά τι θα λέγατε για τους σημερινούς περιπλανώμενους / επιστήμονες / διαστημικούς πλοηγούς; Μπορεί ο οικισμός να γίνει πρότυπο στον σχεδιασμό για τον πλανήτη Άρη; Είναι εφικτή η εξασφάλιση της ανθεκτικότητας της ανθρωπότητας σε ένα άλλο πλανήτη με τη χρήση της σύγχρονης γήινης γνώσης και τεχνολογίας; Σήμερα, οι νέοι κάτοικοι/επιστήμονες καλούνται να σχεδιάσουν και να θέσουν σε εφαρμογή τις αρτιότερες πολιτισμικές και επιστημονικές πρακτικές που εξασκούνται στη γη, καθώς απαιτείται υψηλή γνώση για επιβίωση σε έναν μη φιλικό για την ανθρωπότητα πλανήτη. Η πρότασή μας σας ταξιδεύει στην ύλη, στον χρόνο και στον χώρο!
ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ – ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΕΚΘΕΣΙΑΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Η ανθρωπότητα ονειρευόταν για χρόνια να εγκαταλείψει τη Γη και να εξερευνήσει το διάστημα. Η πρόοδος της τεχνολογίας του 20ου αιώνα έκανε αυτό το όνειρο πραγματικότητα. Η διαστημική εξερεύνηση διεύρυνε ριζικά τις γνώσεις για τον κόσμο γύρω μας. Ελκόμαστε από τα ταξίδια του Σύμπαντος, όπως οι αρχαίοι ταξιδευτές έλκονταν από τη θάλασσα.
Μπορούμε να μιμηθούμε το παράδειγμα του πρώτου νεολιθικού οικισμού της Κύπρου, την Χοιροκοιτία και να τον χρησιμοποιήσουμε ως αρχέτυπο μελέτης, ως αντίκρουση για ζητήματα κοινωνικής βιωσιμότητας, μέσα από ένα ανθρωπιστικό και πολιτισμικό πλαίσιο, ώστε να τεθεί σε μια πλατφόρμα δομημένου διαλόγου ως προς τη δημιουργία ενός καινούργιου περιβάλλοντος στον πλανήτη Άρη; Με την προϋπόθεση ότι η κοινωνική βιωσιμότητα μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συνεργασίας και της κοινής ευαισθητοποίησης, η παρούσα πρόταση στοχεύει στην παρουσίαση μιας εικαστικής παρέμβασης-πρόκλησης για τις αξίες της κοινωνικής και ισότιμης συμμετοχής μέσω ενός ενεργοποιημένου τρισδιάστατου χωροχρόνου.
Με την έλευση της αστικοποίησης, η σύνδεση των ανθρώπων με τη φύση ξεθώριασε και οι δεσμοί μεταξύ των μελών της κοινωνίας αμφισβητήθηκαν. Συμβαίνει όμως αυτό στις περισσότερες σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Συχνά, οι ισορροπίες του κοινωνικού συστήματος διαταράζονται λόγω των υλιστικών αξιών και των προκλήσεων της φυλετικής ετερογένειας. Η αποδοχή διαφορετικών ομάδων ανθρώπων είναι πολύ σημαντική για την άνθηση των δημοκρατικών κοινωνιών, σε συνάρτηση με την πολυπολιτισμική εκπαίδευση. Η παροχή ευκαιριών σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες, για ενεργή συμμετοχή τους στην ευρύτερη κοινωνία, είναι καθοριστικός παράγοντας που μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση ορισμένων ζητημάτων που αναφέρθηκαν παραπάνω. Βασικές αρχές για μια πολυπολιτισμική εκπαίδευση είναι η ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών, η επικοινωνία, η εξάλειψη του ρατσισμού, η αύξηση της ευαισθησίας, η αλληλεγγύη, η συνεργασία καθώς επίσης η ευγένεια και η αποδοχή της πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης. Ο Άρης προσφέρει μια γόνιμη γεωγραφία για καινούργιες αφηγήσεις μέσω μιας ευρηματικής ατζέντας σχεδιασμού κοινωνικής βιωσιμότητας.
Η κοινωνική βιωσιμότητα αφορά κυρίως τη δημιουργία και τη διατήρηση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων μέσα σε μια κοινωνία. Δίνει έμφαση στην προστασία της ψυχολογικής και σωματικής υγείας, ενθαρρύνει την κοινωνική συνοχή και παρέχει εκπαίδευση σε άτομα που με τη σειρά τους μπορούν να συνεισφέρουν στο κοινωνικό σύνολο και να αναπτύσσουν σχέσεις μέσα σε αυτό. Η ισότιμη μεταχείριση των ανθρώπων ευνοεί δίκαιες ευκαιρίες σε όλους, εστιάζοντας ακόμη και σε όσους έχουν περισσότερη ανάγκη, περαιτέρω ενθαρρύνοντας και εκπαιδεύοντας για τη διαφορετικότητα και την κοινωνική συνοχή. Εν κατακλείδι, η ποιότητα ζωής που έχει να κάνει με τις πρωταρχικές ανάγκες, καλλιεργούνται σε προσωπικό, ομαδικό και συλλογικό επίπεδο.
Χοιροκοιτία – Υπήρξε ένας από τους πιο καινοτόμους πολιτισμούς του κόσμου. Από την προϊστορική περίοδο διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην μετάδοση του πολιτισμού από την Εγγύς Ανατολή στον ευρωπαϊκό κόσμο. Ένας κυπριακός νεολιθικός οικισμός, που διασώζεται από το 7500 π. Χ. υπήρξε ένας αυτόνομος και αυτάρκης οικισμός, ένα ολοκληρωμένο πρότυπο κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Περιείχε όλα τα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία μιας ισότιμης κοινωνίας, καθώς δεν υπάρχουν αποδείξεις πολέμου, μήτε εσωτερικού ανταγωνισμού.
Ο ακεραμικός πρώτο-αστικός οικισμός τοποθετείται στην ορεινή ενδοχώρα, σε μια λοφώδη περιοχή, ως πρακτική των νεολιθικών αποίκων. Η πολύχρονη παρουσία τους στον οικισμό καθώς και η έντονη τεκμηρίωση μέσω αρχαιολογικών ευρημάτων των πολιτιστικών του φάσεων, διευκολύνουν την μελέτη για την εξέλιξη αυτής της κοινωνίας, ιδιαίτερα σε ένα ιδιαίτερο νησιωτικό περιβάλλον. Οι κάτοικοι της έχουν κατασκευάσει μια μακρόχρονη πολιτισμική ταυτότητα, μια κοινή αίσθηση του ανήκειν. Η προϋπάρχουσα νομαδική προϊστορία αντικαθίσταται από μια οργανωμένη κοινότητα, με καινοτόμες πρώιμες γεωργικές πρακτικές, εισηγμένες τεχνικές παραγωγής τροφίμων, εξημερωμένα πρωτογενή δημητριακά και όσπρια που συμβάλλουν στην οριοθέτηση του χώρου και την νοηματοδότηση «ιδεατών» ορίων και κοινά αποδεκτών συμβολισμών.
Άρης – Ο Άρης είναι ο τέταρτος πλανήτης από τον Ήλιο και ο δεύτερος μικρότερος πλανήτης στο Ηλιακό Σύστημα. Πήρε το όνομά του από τον Ελληνα Θεό του Πολέμου. Αποκαλείται συχνά «κόκκινος πλανήτης» λόγω του σκουριασμένου σιδήρου στην επιφάνειά του. Ο Άρης είναι ένας πλανήτης με λεπτή ατμόσφαιρα (λιγότερο από 1% αυτής της Γης), όπως και η Γη, και έχει χαρακτηριστικά όπως κρατήρες, κοιλάδες, αμμόλοφους και πολικούς πάγους. Έχει επίσης δύο μικρά και ακανόνιστου σχήματος φεγγάρια, τον Φόβο και τον Δείμο. Οι άνθρωποι, τα φυτά και τα ζώα δεν μπορούν να επιβιώσουν στις συνθήκες περιβάλλοντος του Άρη.
Ζώντας με το παράδειγμα της Χοιροκοιτίας
Ένα ταξίδι με εκκίνηση τα αστέρια μπορεί να σας πάει παντού… Και Αληθώς, αυτό αντιλαμβανόμαστε στο ταξίδι των περιηγητών της πρώιμης νεολιθικής εποχής από την ηπειρωτική γη στις ακτές της Κύπρου, το ταξίδι των θαρραλέων περιπλανώμενων που αναζητούν τη μελλοντική τους πατρίδα. Υπήρξαν αναμφισβήτητα επιτυχημένοι στην επιδίωξή τους, όπως διαφαίνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Αλλά τι θα λέγατε για τους σημερινούς περιπλανώμενους / επιστήμονες / διαστημικούς πλοηγούς; Θα μπορούσε αυτός ο οικισμός να γίνει πρότυπο προς μίμηση στον σχεδιασμό για τον πλανήτη Άρη; Θα μπορούσε ο πρωτόγονος οικισμός να γίνει το αρχέτυπο του μελλοντικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού; Είναι εφικτή η εξασφάλιση της ανθεκτικότητας της ανθρωπότητας σε ένα άλλο πλανήτη με τη χρήση της σύγχρονης γήινης γνώσης και τεχνολογίας; Οι νεολιθικοί κάτοικοι της Χοιροκοιτίας υπήρξαν φιλομαθείς και επίμονοι στις αναζητήσεις τους, όπως και εμείς σήμερα για την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη. Ωστόσο, σήμερα, οι νέοι άποικοι/επιστήμονες καλούνται να σχεδιάσουν και να θέσουν σε εφαρμογή τις αρτιότερες πολιτισμικές και επιστημονικές πρακτικές που εξασκούνται στη γη, καθώς απαιτείται υψηλή γνώση για επιβίωση σε έναν μη φιλικό για την ανθρωπότητα πλανήτη.
Απαντάμε στην ερώτηση της Μπιενάλε 2023 για τα ‘Εργαστήρια του Μέλλοντος’, παίρνοντας τον αυτόνομο, κοινωνικά βιώσιμο οικισμό της Χοιροκοιτίας και προβάλλοντας τον σε έναν πιθανό μελλοντικά κατοικήσιμο πλανήτη. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις οικολογικές πρακτικές, τις γεωργικές τεχνολογίες και το κοινωνικό παράδειγμα των Χοιροκοιτιανών ως εφαλτήριο για μια νέα κοινωνία σε έναν άλλο πλανήτη; Η δυνατότητα μετεγκατάστασης στον Άρη προσφέρεται ως μια επανεκκίνηση της ανθρωπότητας; Θα μπορούσε ο πλανήτης Άρης να καταστεί όπως περιγράφει η Lesley Lokko ένα καινούργιο «Εργαστήριο του Μέλλοντος»; Μια διεπιστημονική ομάδα αρχιτεκτόνων, καλλιτεχνών, μηχανικών του διαστήματος και αρχαιολόγων/επιμελητών καλείται να παρουσιάσει αυτή την πολυσχιδή πρόταση.
Η πρόταση της επιμελητικής ομάδας προσβλέπει στη δημιουργία ενός «Νέου Εργαστηρίου» του Παρελθόντος και του Μέλλοντος, ως μια καθηλωτική αντανάκλαση της ανθρωπότητας, μια προσομοίωση χώρου/δωματίου/κέντρου/ εργαστηρίου όπου η Αρχιτεκτονική και η Τέχνη θα βρίσκονται σε έναν ατέρμονο διάλογο. Η πρότασή μας σας ταξιδεύει στην ύλη, στον χρόνο και στον χώρο!
ΧΩΡΟΣ 1: ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑ – Η ΑΥΓΗ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Στον τοίχο προβάλλεται μία εικονική πραγματικότητα της Χοιροκοιτίας (Ακεραμική περίοδος), του μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO όπως προβάλλεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Λάρνακας στην Κύπρο. Πρόκειται για μια εικονική αναπαράσταση που σχεδιάστηκε από το Ινστιτούτο Κύπρου και βασίζεται στα αποτελέσματα των ανασκαφών που πραγματοποιήθηκαν από τη νεολιθική τοποθεσία της Χοιροκοιτίας από τη Γαλλική Αρχαιολογική αποστολή του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικών Ερευνών (CNRS) 1976-2009. Εμβαδόν χωριού: 30.000 m2 – Εκτιμώμενος πληθυσμός: 300-400 άτομα.
ΧΩΡΟΣ 2: Η ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑ ΣΤΟΝ ΑΡΗ
Στον τοίχο προβάλλεται βίντεο που γυρίστηκε στην Χοιροκοιτία. Είναι μια δράση των δύο εικαστικών, Λίας Λαπίθη και Νίκου Κουρούσιη, με τίτλο «Από την Χοιροκοιτία στον Αρη». Οι δύο εικαστικοί περπατούν στο νεολιθικό αρχαιολογικό χώρο της Χοιροκοιτίας με έναν κύβο καθρέφτη στο κεφάλι τους. Οι δύο φαινομενικοί αστροναύτες ντυμένοι με διαστημικές στολές, έχοντας στο χέρι αποσκευές πτήσης, περπατούν με κάμερες στους ώμους, ανάμεσα στα ερείπια της Χοιροκοιτίας. Ένας πλήρης κύκλος του ταξιδιού τους “Από τη Χοιροκοιτία στον Άρη”. Τα αντικείμενα από τη δράση τοποθετούνται ως τεκμηρίωση για τον θεατή: 84 πλακάκια (120×120εκ), 2 κύβοι καθρέφτες, 2 γιλέκα κάμερας, 2 στολές αστροναυτών με 2 ζευγάρια παπούτσια και γάντια και 2 ταξιδιωτικές βαλίτσες με σωληνάρια ασημένιου σιταριού.
ΧΩΡΟΣ 3: Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΣΥΝΑΝΤΑ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗ
Το γλυπτό με τους κατακόρυφους καθρέφτες από ανοξείδωτο χάλυβα, θα μπορούσε να έχει ερμηνευτεί ως ένα όρθιο πεδίο από αστεροειδείς λίθους και ογκόλιθους. Στέκεται πάνω από μια κυκλική βάση από εποξική ρητίνη, θυμίζοντας μια δεξαμενή νερού, ένα συγκερασμό στοιχείων της παλιάς και Νέας Χοιροκοιτίας όπου αντιπαραβάλλονται. Σε αυτήν την κατακόρυφη δομή καθρεφτών μακριά, λεπτά, γήινα πρωτόγονα σχήματα προεξέχουν από αυτό. Το γλυπτό είναι εμπνευσμένο από το κυπριακό παραδοσιακό εργαλείο αλωνίσματος -τη δουκάνη- όπου αιχμηρές πέτρες που βρίσκονται ενσωματωμένες στην κάτω πλευρά προς τη γη διαπερνούν το σιτάρι. Μια πλατιά κατασκευή – μια βάση ή ένα έλκηθρο – με ακίδες (αιχμηρά αντικείμενα από ξύλο ή κοφτερές πέτρες πυριτόλιθοι) στο κάτω μέρος της επιφάνειάς της, όπου σερνόταν από τα ζώα διαχώριζε τους σπόρους των δημητριακών από τα στάχυα. Στη συνέχεια, ο αγρότης χρησιμοποιούσε ένα πιρούνι ή ένα φτυάρι για να ρίξει τον αλωνισμένο κόκκο στο αέρα. Ο άνεμος παρέσυρε την ήρα, αφήνοντας τα βαρύτερα σιτάρια να πέφτουν στο έδαφος. Όρθια η παραδοσιακή δουκάνη, με αφηρημένη αρχιτεκτονική απεικόνιση συνδυάζει το πρωτόγονο με τo μέλλον, καθοδηγώντας το ταξίδι του θεατή στο περίπτερο, καθώς περνάει στον επόμενο χώρο.
ΧΩΡΟΣ 4: ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΠΡΟΣ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
Ο κύβος είναι ένα σύμβολο τελειότητας κατά τη μεταφυσική φιλοσοφία του Πλάτωνα, καθώς συνδυάζει τη γλώσσα των μαθηματικών με την συλλογιστική και τις πρακτικές της γεωφυσικής. Ο κύβο-καθρέφτης από ανοξείδωτο χάλυβα, περιστρέφεται αντανακλώντας τον περιβάλλοντα χώρο και τους θεατές, τοποθετημένος στην κυκλική μεταλλική βάση με εγχάρακτη αρχαϊκή συλλαβική γραφή/αλφάβητο που αντανακλάται. Η μία πλευρά του κύβου αντικατοπτρίζει το γλυπτό Δουκάνη από το οποίο πέρασε ο θεατής στη διαδρομή ώστε να φτάσει στο μνημειακό έργο της απόλυτης συμμετρίας τον Κύβο, συνεχίζοντας έτσι το ταξίδι του προς την απόλυτη έκταση του μέλλοντος.
ΧΩΡΟΣ 4: ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ ΑΝΤΑΝΑΚΛΑΣΗΣ
Προβάλλοντας από την οροφή σε έναν κυκλικό δίσκο 90 εκατοστών στο πάτωμα, ο θεατής κοιτάζει παρακάτω δυο συνεχόμενα βίντεο. Το πρώτο είναι εικόνες από τον πλανήτη Αρη παρμένες από την NASA και το δεύτερο είναι μια εικονική αρχιτεκτονική πρόταση για τον Άρη βασισμένη στον οικισμό της Χοιροκοιτίας. Συγκλίνοντα χαρακτηριστικά με την αρχαία τοποθεσία είναι ο περίκλειστος χώρος με το επιβλητικό τείχος που το περιβάλλει, οι κατασκευές των επίπεδων στεγών και οι χαμηλού ύψους κυκλικές κατοικίες. Σε συνάρτηση με τον οικισμό της Χοιροκοιτίας, οι κατοικίες του Άρη είναι διατεταγμένες γύρω από μια μεγάλη αυλή/πλατφόρμα, που χρησιμοποιείται ως χώρος συλλογικών δραστηριοτήτων, όπως η αποφλοίωση των δημητριακών, που τώρα διαθέτει μια μεγάλη κεντρική δεξαμενή νερού.
Μια ερώτηση για τη σύνοψη της έκθεσης στον τοίχο:
Θα Πρέπει να Χτίσουμε Επάνω στην Πολιτιστική μας Κληρονομιά όταν Μετακομίσουμε στον Άρη;
Η ΔΡΑΣΗ
Από πολλές απόψεις ο ανθρώπινος πολιτισμός οφείλει την πρόοδό του στα φυτά, γνωρίζοντας ποιο είδος σπόρων να θερίσει. Η φύση είναι μια διαμόρφωση τεχνολογίας που ξαναγράφει γενετικούς κώδικες. Οι αποσκευές έχουν ασημένιους σπόρους σιταριού σε δοκιμαστικούς σωλήνες. Κατά την εναρκτήρια δράση τα σωληνάρια μοιράζονται με το κοινό. Κατά την εποχή των Χοιροκοιτιανών, το άγριο σιτάρι Einkorn ήταν πολύ δύσκολο να μαζευτεί, καθώς τα στάχυα ήταν χαλαρά συνδεδεμένα με το στέλεχος και έπεφταν στο έδαφος πριν προλάβουν να συλλεχθούν. Αλλά λόγω μιας φυσικής γενετικής μετάλλαξης, τα κύτταρα παρέμειναν ως μια συμπαγής ενότητα στο κοτσάνι όταν ωρίμασαν και το νέο σιτάρι δεν άφησε ποτέ τους σπόρους του. Στους ώμους των καλλιτεχνών-αστροναυτών, οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές προβάλλουν ζωντανά στους τοίχους του εκθεσιακού χώρου. Σε έναν κόσμο μετά-ψηφιακού διαδικτύου, όπως στις αληθινές προσομοιώσεις, η Λαπίθη και ο Κουρούσιης μοιράζονται τις κινήσεις τους σε πραγματικό χρόνο με το κοινό σε συνδυασμό με την αρχιτεκτονική του χώρου που καταλαμβάνουν. Για την δράση χρησιμοποιούνται 84 κατοπτρικά πλακίδια αρχαϊκής συλλαβικής, ως εικόνες επανάληψης, επέκτασης, διευρύνοντας την αίσθηση του βάθους, του απείρου και της απεραντοσύνης.
Εκθεσιακός χώρος: Associazione Culturale Spiazzi, Castello 3865, 30124 Βενετία, Ιταλία
Συνδιοργανωτές: Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υφυπουργείου Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κύπρου
Υποστηρικτές: Ινστιτούτο Κύπρου, Τμήμα Αρχαιοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, Πολιτιστικός Σύλλογος Πάνθεον
Επίτροπος: Πέτρος Δημιώτης, Μορφωτικός Λειτουργός, Τομέας Εικαστικών Τεχνών, Τμήμα Νεότερου και Σύγχρονου Πολιτισμού Υφυπουργείο Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας
Κατάλογος Κυπριακής Πρότασης – πατήστε ΕΔΩ