FL Architects LLC Φίλιππος Λουκά, Ελένη Εφραίμ, Ειρήνη Στυλιανού, Γεωργία Παπαδοπούλου
Περιοχή Μελέτης
Η παλιά Πάφος, ως ιστορικό και εμπορικό κέντρο της πόλης, ξεχωρίζει για την πολιτιστική και αρχιτεκτονική της κληρονομιά. Στο παρελθόν, αποτελούσε επίκεντρο των εμπορικών δραστηριοτήτων, με καταστήματα και εργαστήρια. Τα πρώτα εμπορικά κτήρια ήταν κυρίως πετρόκτιστα, με δίρικτες ή μονόρικτες οροφές και μεγάλες μαγαζόπορτες χωρίς καθόλου διακοσμητικά στοιχεία. Τα τελευταία χρόνια, οι εμπορικές δραστηριότητες έχουν μειωθεί, δίνοντας τη θέση τους σε κέντρα ψυχαγωγίας, κάτι που επηρέασε την αρχιτεκτονική της περιοχής, με πολλές ανακαινίσεις και μετατροπές να αλλοιώνουν την αρχική μορφή των κτηρίων.
Αρχιτεκτονική Πρόταση
Ο στόχος της αρχιτεκτονικής πρότασης είναι η διατήρηση και ενίσχυση της συνέχειας του αστικού ιστού, με την προσθήκη ενός νέου κτηριακού κελύφους: του νέου Κέντρου Καινοτομίας, το οποίο θα λειτουργήσει αρμονικά με την υπάρχουσα δομή, ενώ παράλληλα θα αντανακλά τη σύγχρονη προοπτική της πόλης. Το νέο κτήριο χωροθετείται στα τεμάχια 2790 και 2791, συνδέεται λειτουργικά και χωρικά με την διατηρητέα οικοδομή του τεμαχίου 2794 και την εσωτερική του αυλή τύπου χάνι, διαμορφώνοντας έναν νέο αστικό περίπατο που συνδυάζει δημόσιες και ιδιωτικές χρήσεις, ενσωματώνοντας τα δύο κτήρια σε ένα ενιαίο και λειτουργικό σύνολο.
Συνθετικές Αρχές
Το νέο κτήριο αποτελεί μία ενιαία οργανική μορφή που διάγει διάλογο με την υπάρχουσα δομή, διατηρώντας απλό και αυστηρό χαρακτήρα στην όψη. Ο σχεδιασμός καθορίζεται από τις προσβάσεις, τις ροές στο οικόπεδο και τις ανάγκες των χρήσεων. Η είσοδος από την οδό Αθήνας, μέσω υποχώρησης του κτηριακού κελύφους, προσκαλεί τους χρήστες να εισέλθουν, διατηρώντας όμως το στοιχείο της συνεχούς δόμησης των κτηρίων που εφάπτονται με τον δρόμο, θυμίζοντας τις στοές και τα περάσματα που χαρακτηρίζουν την παλιά πόλη. Το κτήριο διαμορφώνεται μέσω της δημιουργίας τριών κενών που λειτουργούν ως “πνεύμονες” του κτηρίου, ορίζοντας τις ροές κίνησης προς το αίθριο και την εσωτερική πλατεία, με εξόδους στις οδούς Θερμοπυλών και Καραβέλλα δημιουργώντας έτσι, έναν θύλακα ευέλικτων δημόσιων και ιδιωτικών χώρων. Οι κύριες χρήσεις τοποθετούνται κοντά στα αίθρια, διασφαλίζοντας φυσικό φωτισμό και αερισμό. Οι χώροι οργανώνονται λειτουργικά, επιτρέποντας ευελιξία στη χρήση τους, με δυνατότητα να παραμένουν αυστηρά ιδιωτικοί ή δημόσιοι, ανάλογα με τις ανάγκες του κτηρίου. Οι αίθουσες διδασκαλίας μπορούν να ενοποιηθούν με την χρήση μετακινούμενων πάνελ προσφέροντας μεγαλύτερη λειτουργική ευελιξία. Η βυθισμένη αίθουσα αμφιθεάτρου στο τέλος του κτηρίου ενισχύει τον δημόσιο χαρακτήρα, δίνοντας την αίσθηση υπαίθριου αμφιθεάτρου.
Εσωτερική αυλή και Δημόσιοι Χώροι
Η εσωτερική αυλή τύπου χάνι, είναι ο κεντρικός δημόσιος χώρος του συγκροτήματος. Η πρόσβαση γίνεται μέσω στοών από τις οδούς Θερμοπυλών, Καραβέλλα και το νέο κτήριο, ενισχύοντας τη σύνδεση του αστικού ιστού με τον πλατειακό χώρο. Στην πλατεία φιλοξενούνται εργαστήρια και καταστήματα, με δραστηριότητες που εκτείνονται στον δημόσιο χώρο. Στη βόρεια πλευρά της πλατείας, τοποθετείται στρατηγικά το εστιατόριο, ώστε να λειτουργεί αυτόνομα ανεξαρτήτως των δραστηριοτήτων της πλατείας. Δημιουργείται υπαίθριος χώρος μεταξύ του νέου κέντρου και των διατηρητέων οικοδομών, που συνδέεται με την κεντρική πλατεία μέσω στοάς στην υπάρχουσα διατηρητέα οικοδομή. Αυτή η διάταξη επεκτείνει τις λειτουργίες του συγκροτήματος και ενισχύει τη συνέργεια μεταξύ νέων και παλαιών κτηρίων. Ανοίγματα στην πίσω πλευρά των εργαστηρίων εξασφαλίζουν οπτική επαφή με το νέο κτήριο και τις λειτουργίες του. Η εσωτερική πλατεία είναι ο κεντρικός πυρήνας της πρότασης, ένας δημόσιος χώρος που προάγει την συγκέντρωση και την αλληλεπίδραση των χρηστών. Προτείνονται ζώνες πρασίνου με χαμηλή και ψηλή βλάστηση, στοιχεία νερού και πολλές γωνιές συνάντησης για τους χρήστες και περαστικούς. Ο αστικός εξοπλισμός θα είναι κινητός, προσφέροντας ευελιξία στους επισκέπτες και καλώντας τους να οικειοποιηθούν τον χώρο και να συμμετέχουν ενεργά στη διαμόρφωση του.
Αποκαταστάσεις
Η διατηρητέα οικοδομή συντηρείται με παραδοσιακά υλικά και τεχνικές, διατηρώντας την αυθεντικότητα της. Οι ξύλινες στέγες ανακατασκευάζονται, διατηρώντας τις λεπτομέρειες και τα χαρακτηριστικά τους. Η χωροθέτηση των καταστημάτων έγινε με ελάχιστη κατεδάφιση των μεσοτοιχιών, ενώ τα εμβαδά των χώρων τροποποιήθηκαν κατά 10% για να προσαρμοστούν στην υφιστάμενη δομή. Τα εσωτερικά δάπεδα προτείνονται να κατασκευαστούν από μπετόν, ενώ τα κουφώματα θα είναι παραδοσιακά ξύλινα, βαμμένα με πράσινο λαδί χρώμα. Στην κτηριακή μονάδα της οδού Θερμοπυλών, θα αφαιρεθούν πρόσθετα στοιχεία, όπως επενδύσεις, επιγραφές και πτυσσόμενες πέργολες και θα πραγματοποιηθεί πλήρης αποκατάσταση των όψεων και του κελύφους, ώστε να συνάδει με τη συνολική αρχιτεκτονική πρόταση.
Υλικότητα
Προτείνονται φυσικά και τοπικά υλικά, συμβάλλοντας στην αισθητική και λειτουργική αρμονία της κατασκευής. Ειδικότερα, προτείνεται η χρήση φυσικής πέτρας και ξύλου, τα οποία αναδεικνύουν τον παραδοσιακό χαρακτήρα της περιοχής. Στο νέο κτήριο, οι επιφάνειες των δαπέδων θα είναι από μπετόν, ενώ οι μεταλλικές κολόνες, τα κουφώματα αλουμινίου και τα ακουστικά πανέλα του νέου κτηρίου θα ακολουθούν γήινους χρωματισμούς.
Βιοκλιματικός και Ενεργειακός Σχεδιασμός
Ο σχεδιασμός του νέου κτηρίου εστιάζει στις βασικές αρχές του βιοκλιματικού σχεδιασμού και επιδιώκει την εξασφάλιση συνθηκών θερμικής και οπτικής άνεσης μέσω παθητικών συστημάτων. Προτείνονται νότια υαλοστάσια προστατευμένα από φυλλοβόλα δέντρα, επιτυγχάνεται δροσισμός και διαμπερή αερισμό και δημιουργείται μικρόκλιμα διαμέσου των αίθριων. Ενεργειακά το κτήριο μειώνει το αποτύπωμα του, χρησιμοποιώντας έξυπνα συστήματα κλιματισμού για ψύξη και θέρμανση σε συνδυασμό με φωτοβολταϊκά συστήματα.
Ακουστική και Ηχομόνωση των Χώρων
Για την εξασφάλιση βέλτιστης ακουστικής και ηχομόνωσης, προτείνεται η χρήση ακουστικών γυαλιών στις αίθουσες και τα γραφεία, καθώς και η χρήση ηχοαπορροφητικών υλικών στους τοίχους και τα ταβάνια, περιορίζοντας τη μετάδοση του θορύβου.
Προσβασιμότητα ΑΜΕΑ
Η προσβασιμότητα για όλα τα άτομα, συμπεριλαμβανομένων των ατόμων με αναπηρία, έχει ληφθεί υπόψη, τόσο στο νέο κτήριο, όσο και στη διατηρητέα οικοδομή, καθώς και στους ανοικτούς δημόσιους χώρους. Όλοι οι χώροι θα είναι απόλυτα προσβάσιμοι μέσω ραμπών, ευρύχωρων διαδρομών και ειδικών πλατφορμών, όπου είναι απαραίτητο. Επιπλέον, έχουν προβλεφθεί χώροι υγιεινής για τις ανάγκες ατόμων με κινητικές δυσκολίες.
Ηλεκτρομηχανολογικές Εγκαταστάσεις
Οι ηλεκτρομηχανολογικές εγκαταστάσεις στο διατηρητέο κτήριο έχουν σχεδιαστεί ώστε να συνυπάρχουν αρμονικά με την αισθητική των χώρων. Προτείνεται η χρήση εμφανών αναρτημένων συστημάτων εσωτερικά για μεγαλύτερη ευελιξία, ενώ οι εξωτερικές μονάδες θα τοποθετούνται στις επίπεδες οροφές του κτηρίου, πλήρως αποκρυμμένες από τους δημόσιους χώρους. Στόχος είναι η πλήρης εναρμόνιση των εγκαταστάσεων με τη συνολική αισθητική του κτηρίου.
Συμπέρασμα
Συνοψίζοντας, η προτεινόμενη αρχιτεκτονική παρέμβαση στην παλιά Πάφο αποσκοπεί στη δημιουργία ενός σύγχρονου κέντρου καινοτομίας που θα συνδυάζει αρμονικά την ιστορική κληρονομιά με τις σύγχρονες ανάγκες. Με σεβασμό προς τα διατηρητέα κτήρια, η νέα δομή αναδεικνύει τη συνέχεια του αστικού ιστού και ενισχύει τις δημόσιες και ιδιωτικές δραστηριότητες. Η σχεδίαση εστιάζει στην ευελιξία των χώρων, στην προσβασιμότητα και στη βιωσιμότητα, προσφέροντας στους πολίτες και τους επισκέπτες ένα αναζωογονητικό περιβάλλον που ενθαρρύνει τη συνεργασία και την αλληλεπίδραση. Έτσι, η νέα κτηριακή μονάδα συμβάλλει στη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής, προάγοντας τη δημιουργικότητα και την κοινωνική συνοχή, ενώ ταυτόχρονα διαφυλάσσει την αυθεντικότητα και την πολιτιστική ταυτότητα της παλιάς Πάφου.
