Α' Ισότιμο Αρχιτεκτονικό Βραβείο εις Μνήμην Αλέξη Θεοδοσιάδη
Μάριος Χριστοδουλίδης, Αρχιτέκτονας
Το Έργο συμπεριλαμβάνει την ανακαίνιση της διατηρητέας οικοδομής του 1904 και την κατασκευή μιας σύγχρονης προσθήκης ως συνέχεια της ιστορικής οικίας.
Η Διατηρητέα Οικία
Η οργάνωση της διατηρητέας οικίας ακολουθεί την συμβατική τυπολογία της συγκεκριμένης εποχής όπου η οργάνωση αποτελείται από τρεις κυρίως χώρους, τον ηλιακό στο κέντρο ο οποίος έχει νότιο προσανατολισμό και θεωρείτο εξωτερικός χώρος, το δίχωρο αριστερά του ηλιακού, και το επιπλέων δωμάτιο στα δεξιά.
Χαρακτηριστικό της συγκεκριμένης τυπολογίας είναι η συνεχόμενη αλληλουχία χώρων ως ο μόνος τρόπος διακίνησης εντός της οικίας. Επίσης δεν υπήρχαν αυστηρά προκαθορισμένες χρήσεις για τους συγκεκριμένους χώρους με τον κάθε δωμάτιο να φιλοξενεί πολλαπλούς ένοικους η/και γεγονότα. Η κατασκευή της οικίας αποτελείτο από λιθοδομή μέχρι το μέσο της τοιχοποιίας και συμπληρώνεται με πλινθοδομή από πλιθάρι. Η στέγη αποτελείτο από ψάθες, ξύλινα δοκάρια και κεραμίδια.
Η Eπαναφορά της Διατηρητέας Οικίας
Διάφορες διαχρονικές παρεμβάσεις εσωτερικά και εξωτερικά της αρχικής οικίας είχαν αλλοιώσει σημαντικά τον δομικό χαρακτήρα αλλά και την χωρική οργάνωση της πρωταρχικής οικοδομής, καθιστώντας σημαντική πρόκληση την επαναφορά της οικίας στην αρχική της μορφή. Κύριο μέλημα του σχεδιασμού ήταν η επαναφορά της διατηρητέας οικίας στην αρχική της μορφή με το εσωτερικό των τριών προγενέστερων χώρων να παραμένει αδιαίρετο.
Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος αφαιρούνται πλήρως οι νότιες προσθήκες οι οποίες χρονολογούνταν γύρω στο 1930 και οι οποίες αλλοίωναν την αρχική τυπολογία της οικίας. Πέραν αυτού δυσχέραιναν και την άμεση πρόσβαση προς την αυλή και τους εξωτερικούς χώρους της οικίας. Αφαιρούνται τοιχοποιίες εντός των δύο εσωτερικών χώρων εκατέρωθεν του ηλιακού, οι οποίες διαιρούσαν τους χώρους σε κλίνες και χώρο στάθμευσης. Κατεδαφίζεται επίσης η τοιχοποιία εντός του ηλιακού η οποία είχε δημιουργηθεί για μετατόπιση της κυρίας εισόδου και δημιουργίας προαυλίου. Αφαιρείται επίσης το επίπεδο ταβάνι σε ύψος τριών μέτρων το οποίο είχε κατασκευαστεί σε όλους τους χώρους της οικίας εκτός του χώρου στάθμευσης. Τα τρία κουφώματα προς τον δρόμο επαναφέρονται στην αρχική τους μορφή μετά και την αφαίρεση των επιχρισμάτων και την αποκάλυψη των αρχικών ανωφλιών.
Η καμάρα του ηλιακού αποκαλύπτεται μετά και την κατεδάφιση μεταγενέστερης τοιχοποιίας και επαναφέρεται στην αρχική της μορφή. Η καμάρα στο δίχωρο, η οποία δεν ήταν ορατή από τους κατοικήσιμους χώρους της μεταγενέστερης οικίας πάρα μόνο από τον χώρο στάθμευσης, επιδιορθώνεται μετά και την αντικατάσταση τεσσάρων κατεστραμμένων λίθων οι οποίοι είχαν αλλοιωθεί για στήριξη της μεταγενέστερης τοιχοποιίας. Το άνω μέρος της καμάρας της εισόδου της οικίας αποκαλύπτετε εντός της εναπομείναντας εξωτερικής τοιχοποιίας μετά και την μετατόπιση της κυρίας εισόδου εντός του ηλιακού. Αυτό επιτρέπει την ανακατασκευή και επαναφορά της κυρίας εισόδου στην πρωταρχική της θέση. Οι τρείς χώροι οι οποίοι συντελούσαν και την οργάνωση της πρωταρχικής κατοικίας επαναφέρονται στην αρχική τους μορφή ως ενιαίοι χωρίς να δημιουργούνται επιμέρους χωρικές και χρηστικές παρεμβάσεις οι οποίες θα παρεμβάλλαν στην οπτική αντίληψη του πρωταρχικού τους κελύφους.
Παρεμβάσεις εντός της Διατηρητέας Οικίας
Οι δύο κατασκευές οι οποίες δημιουργούνται εντός της οικίας του 1904 ανταποκρίνονται σε αυτή την σχεδιαστική πρόθεση. Στο δίχωρο δημιουργείται μια βιβλιοθήκη η οποία στηρίζεται σε ανεξάρτητο δομικό φορέα ο οποίος δεν παρεμβάλλει εντός της τοιχοποιίας και στηρίζεται ως επί το πλείστον στο έδαφος. Αυτό επιτρέπει την απομάκρυνση της κατασκευής από την ανακαινισμένη τοιχοποιία, η οποία συνεχίζει να είναι ορατή διαμέσου της κατασκευής. Στην κουζίνα ανεξάρτητος δομικός μεταλλικός σκελετός αγκυρωμένος σε θεμελίωση στο έδαφος και σε απόσταση από την τοιχοποιία φιλοξενεί όλες της υπηρεσίες της κουζίνας και ένα μεσοπάτωμα ως χώρος μελέτης. Όπως και στον χώρο της βιβλιοθήκης έτσι και εδώ η τοιχοποιία της ανακαινισμένης οικίας παραμένει ανεξάρτητη και ορατή διαμέσου της κατασκευής.
Οι Δύο Προσθήκες
Η σύγχρονη προσθήκη αποτελείται από δύο ανεξάρτητες προεκτάσεις ως συνέχεια της υφιστάμενη οικίας προς τον νότο, οι οποίες χωροθετούνται εκατέρωθεν της συνέχειας του ηλιακού προς την αυλή. Δύο υφιστάμενα ανοίγματα στην εξωτερική τοιχοποιία της διατηρητέας οικοδομής, ένα σε κάθε υφιστάμενο δωμάτιο εκατέρωθεν του ηλιακού, χρησιμοποιούνται ως σημεία πρόσβασης προς τις δύο σύγχρονες προσθήκες χωρίς να υπάρχει ανάγκη για την δημιουργία επιπλέον ανοιγμάτων εντός της τοιχοποιίας της αρχικής οικίας.
Η Σχέση Προσθήκης και Διατηρητέου
Πρόθεση ήταν οι δύο προσθήκες να ενισχύσουν την σχέση παλιού και νέου με το να εμπλουτίσουν την εμπειρία διακίνησης διαμέσου των διάφορων χώρων, προσθέτοντας επιπλέον διαδοχικές ενναλακτικές χωρικές εμπειρίες και οπτικές φυγές από και προς τους διάφορους χώρους. Πέραν αυτού η αυλή που παραμένει στο ενδιάμεσο διατηρεί τον ρόλο του ηλιακού ως ένα ημι-υπαίθριο πυρήνας της οικίας σε άμεση σχέση με την αυλή.
Σκίαστρα και Προσβάσεις
Εξωτερικά πτυσσόμενα σκίαστρα, τα οποία σε λειτουργία και μορφή, παρομοιάζουν με τα σκίαστρα στα κουφώματα της διατηρητέας οικοδομής, περιβάλλουν τις δύο προσθήκες. Αυτά μπορούν να διαφοροποιήσουν τις σχέσεις μεταξύ των χώρων η/και της αυλής μεταβάλλοντας την αμφίδρομη σχέση του μέσα μα το έξω. Αυτή η μεταβλητή αισθητική μπορεί να διαφοροποίηση σημαντικά την σχέση παλιού και νέου αλλά και τον ρόλο της ενδιάμεσης αυλής μεταξύ των προεκτάσεων. Ανοίγοντας τα πτυσσόμενα σκίαστρα, οι δύο προσθήκες οι οποίες λειτουργούν ως χώροι κατάληξης, μετατρέπονται σε χώροι μεταβατικοί μεταξύ διατηρητέας οικίας και αυλής με πολλαπλές προσβάσεις. Αυτό εμπλουτίζει και τον προγραμματικό τους ρόλο πέραν από την προκαθορισμένη τους χρήση ως υπνοδωμάτια. Εσωτερικά κουρτίνες και υαλοπίνακες μπορούν να προσδιορίσουν η να μεταβάλουν τις σχέσεις των χώρων και το επίπεδο ιδιοτικότητας το οποίο ενδεχομένως απαιτείται από τους ένοικους.
Χώροι Προσθήκης
Στην ανατολική προσθήκη χωροθετείται το κυρίως υπνοδωμάτιο στο επίπεδο της διατηρητέας οικίας σε άμεση σχέση με το δίχωρο. Ο κύριος χώρος του υπνοδωματίου έχει ύψος ανάλογο με το δίχωρο και συμπεριλαμβάνει ένα μεσοπάτωμα και μια εξωτερική βεράντα μεταξύ του διατηρητέου και της προσθήκης. Μια συρόμενη σκάλα επιτρέπει πρόσβαση και στα δύο επίπεδα. Ένας μικρός μεταβατικός χώρος μεταξύ δίχωρου και υπνοδωματίου φιλοξενεί τον χώρο υγιεινής.
Η δυτική προσθήκη φιλοξενεί τρία διαφορετικά επίπεδα με το πρώτο να είναι ελαφρώς βυθισμένο. Οι χώροι οι οποίοι προκύπτουν προσφέρουν εναλλακτικές προοπτικές προς τους υπόλοιπους χώρους της οικίας και προς την αυλή και τα δέντρα που τους περιτριγυρίζουν. Τα δύο χαμηλότερα επίπεδα επιτρέπουν πανοραμική θέαση προς την υπόλοιπη οικία ενώ το ψηλότερο επίπεδο επιτρέπει οπτικές φυγές προς την γειτονιά και την πόλη.
Θερμική ‘Ανεση
Κατά την διάρκεια του καλοκαιριού ο συνδυασμός ανοικτών συρόμενων υαλοπινάκων με κλειστά πτυσσόμενα σκίαστρα επιτρέπει πλήρη σκίαση και ταυτόχρονα αποτελεσματικό διαμπερή εξαερισμό σε όλους τους χώρους εφόσον δημιουργούνται και πολλαπλά ανοίγματα σε κάθε χώρο. Τους χειμερινούς μήνες ανοίγοντας τα σκίαστρα είναι εφικτή η ηλιοφάνεια σε όλους τους χώρους για κάποια περίοδο της ημέρας.
