Ανακαίνιση Διατηρητέας Κατοικίας στο Καϊμακλί

f5
Γιώργος Χατζηχρίστου, Αρχιτέκτονας

 

Όνειρο ενός ταξιδιού, ταξιδιού ζωής. Πραγματοποιείται καθημερινά μέσα από το σύνολο των πολλαπλών και ποικίλων κιναισθητικών και στατικών εμπειριών. Εμπειριών που γεννιούνται και συνεχώς αναδιαπλάθονται στην ανακαινισμένη κατοικία στο καϊμακλί. Μετουσιωμένη πια σε κινούμενη κιβωτό η οποία κουβαλάει την πλούσια συγκομιδή των εμπειριών της ζωής. Ή διαφορετικά, σε παιγνιδότοπο όπου παίζοντας με την αυθόρμητη παιδικότητα κλείνεις, ανοίγεις, μετακινείς και γενικά σκηνοθετείς κάθε στιγμή διαφορετικά το σκηνικό της ζωής σου.

Η πρώτη επίσκεψη στην τότε ακατοίκητη διατηρητέα οικοδομή άφησε αναλλοίωτα ζωντανή την έντονη εντύπωση της αφημένης στο χρόνο βλάστησης να κυριαρχεί στην εσωτερική αυλή. Κυρίαρχη ήταν λοιπόν η αίσθηση το ΄χρόνου΄ τόσο στην αυλή όσο και στην κατασκευή η οποία ανοικοδομήθηκε το 1989. Η αναμέτρηση με το χρόνο παραπέμπει θα έλεγα αβίαστα στη σχέση της με τον παραδοσιακό ακριτικό πυρήνα του Καϊμακλιού. Όπου ο χρόνος και το όριο συνδιαλέγονται καθημερινά, το ένα συμπληρώνει , αναιρεί η και ενδυναμώνει το άλλο. Μέσα από αυτή τη διαλεκτική, επιτακτική γεννήθηκε η ανάγκη του επαναπροσδιορισμού της αντίληψης της κατοικίας.
Η διαμετρικά αντίθετη συνύπαρξη δυο προσεγγίσεων, της στιβαρότητας μιας παραδοσιακής, άκαμπτης κατασκευής μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου από τη μια, σε αντιδιαστολή με τη συνεχή ρευστότητα της επέμβασης από την άλλη, αναδιπλώνει, αποκαλύπτει διάφορα συνθετικά επίπεδα. Αυτή η ανατροπή του προσδοκόμενου της διατηρητέας οικοδομής με την μεταβλητότητα της επέμβασης εξισταθμίζεται με το σεβασμό στην ίδια την παραδοσιακή κατασκευή.

Με την εκάστοτε αναδιάπλαση των χώρων, ανατρέπεται ταυτόχρονα η συμβατική έννοια της κατοικίας που τείνει να επιζητεί το σαφή διαχωρισμό των λειτουργιών. Όχι μόνο μεταβάλλονται τα όρια των λειτουργιών και οι ίδιες οι λειτουργίες των χώρων μπορούν και να ανταλλάσσουν ρόλους , αλλά και ο μικρόκοσμος αυτός μπορεί να μεταλλαχθεί σε δημόσιο τοπίο , φιλοξενώντας μικρές κοινωνικές συναθροίσεις, δραστηριότητες.
Φυσικό επακόλουθο συνεπώς(αν όχι και ανάγκη), ήταν όπως πρωταγωνιστικό ρόλο στη διαμόρφωση της αρχιτεκτονικής πρότασης διαδραματίσουν διάφορες έννοιες όπως σχέσεις του ΄μέσα-έξω΄, ΄ανοικτού- κλειστού, κίνησης- στάσης , κτιστό – τοπίο, παλιό- νέο. Σ αυτή την ανάγνωση του χώρου δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην καθαυτή εμπειρία του χώρου, και όχι στην φωτογραφική/ εικονική, σχεδιαστική η και περιγραφική του απεικόνιση.

Στην πλέον συμβατική της εκδοχή, η κατοικία αποτελείται από σαφείς λειτουργικούς χώρους: Τον ηλιακό, το καθιστικό, την κουζίνα με την τραπεζαρία, τρία υπνοδωμάτια, το λουτρό, τους διαδρόμους, πατάρια, τις εσωτερικές αυλές και την τεχνητή αυλή της οροφής. Η λαβυρινθώδης διαδρομή μέσα από τη διάταξη των ανοικτών και κλειστών χώρων προσφέρει εκπλήξεις και ξυπνά το παιδικό αίσθημα της εξερεύνησης. Με αυτή την παιδική αυθόρμητη διάθεση αρχίζει το παιγνίδι: τα στοιχεία της κατοικίας κινούνται ,σύρονται, ανοίγονται μεταμορφώνοντας τον κάθε χώρο. Στην τελική της μετάλλαξη η κατοικία σταδιακά μετατρέπεται σε μια ενιαία αυλή η οποία μπορεί να προσφέρει όλες τις λειτουργίες ενός σπιτιού. Στην αγκαλιά αυτής της ανοιχτοσύνης μπορεί να φιλοξενηθούν μικρές κοινωνικές συναθροίσεις. Στην ανοικτή και κλειστή φάση, όπως και στις ενδιάμεσες, η αίσθηση του χρόνου διαφοροποιείται είτε εμπειρεύοντας τον σε κίνηση, σε στάση η σε κάποια δραστηριότητα. Πέραν των προσωπικών βουλήσεων για την δημιουργία του επιθυμητού χώρου, σίγουρα καθοριστικό λόγο έχουν οι καιρικές συνθήκες. Κατά την μεγαλύτερη διάρκεια του χρόνου λοιπόν, οι επεκτάσεις της κατοικίας ανοίγουν και ενοποιούνται με τις εσωτερικές αυλές και τον ηλιακό σε μια πλούσια σε εμπειρίες χωρική σχέση.

Ο ηλιακός/ είσοδος της κατοικίας μπορεί να ενοποιηθεί με την κύρια εσωτερική αυλή με το άνοιγμα των συρόμενων πόρτων σε απόσταση από τη βόρεια καμάρα . Ο χώρος πλάθεται ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες: αποτελεί τον κύριο πολυλειτουργικό τμήμα της κατοικίας (καθιστικό, γραφείο, τραπεζαρία κλπ). Δημιουργεί, κυριολεκτικά, την πρώτη έκπληξη στον επισκέπτη και τη ζωηρή επιθυμία να εξερευνήσει την κατοικία. Στους δε χρήστες του προσφέρει άμεση οικειότητα και τους υποδέχεται με ένα αίσθημα χαλαρότητας: χώρος κάθαρσης από τις εντάσεις της σκληρής καθημερινότητας της πόλης. Το καθιστικό και το ένα από τα 3 υπνοδωμάτια χωροθετούνται στις δυο πλευρές του ηλιακού. Η κουζίνα καταλαμβάνει το επίμηκες ανατολικό δωμάτιο. Το τραπέζι και ο πάγκος εργασίας αναπαράγουν κεντρικά το επίμηκες ορθογώνιο σχήμα της κουζίνας. Διατηρείται δε η θέση και το αρχικό μέγεθος του παταριού. Το πατάρι λειτουργεί ως χώρος των παιδιών έχοντας πρόσβαση με σκάλα πάνω από τα ντουλάπια της κουζίνας, εκτονώνεται δε στην τεχνητή αυλή της ταράτσας.
Σε άμεση επαφή με τη διατηρητέα οικοδομή χωροθετούνται οι διάδρομοι των οποίων οι εξωτερικές επιφάνειες αποτελούνται από γυάλινα συρόμενα πανέλα. Τα ‘ρευστό’ όριο απελευθερώνει σε μεγάλο βαθμό τη διατηρητέα κατασκευή από οποιαδήποτε επιβάρυνση των επεκτάσεων.

Τα 2 επιπρόσθετα υπνοδωμάτια χωροθετούνται κεντρικά και στο βόρειο τμήμα του τεμαχίου αντίστοιχα. Το κεντρικό υπνοδωμάτιο με την κεκλιμένη οροφή στραμμένη στο νότο προσφέρει στο χώρο νότιο προσανατολισμό και ταυτόχρονα βοηθά στον ίδιο προσανατολισμό το βόρειο υπνοδωμάτιο. Στο κέντρο του θρονιάζεται το ΄μαγικό κουτί’ :ανοίγοντας και κλείνοντας ποικιλότροπα τις πόρτες ανακαλύπτεις/ δημιουργείς τα 3 κρεβάτια, 2 γραφεία, βιβλιοθήκες, συρταριέρες κλπ. Το δωμάτιο διαθέτει τη δυνατότητα να ‘κλείσει’ εντελώς και να αποτελέσει αυτοτελή χώρο. Σε επαφή με το υπνοδωμάτιο ‘ ανακαλύπτεται’ η σκάλα που οδηγεί στην τεχνητή αυλή της ταράτσας. Η σκάλα με τη βοήθεια συρόμενων πανέλων μπορεί να αποκαλυφθεί η να αποκρυφθεί τελείως από την κύρια εσωτερική αυλή. Σε αντιστοιχία, οι επιμέρους λειτουργίες της ενότητας του κυρίως υπνοδωματίου(χώρος ύπνου, γραφείο, λουτρό, χώρος υγιεινής κλπ) μπορούν να λειτουργήσουν και αυτοτελώς με τη χρήση διαχωριστικών από γυαλί και κουρτίνα. Για το σκοπό αυτό οι χώροι υγιεινής φωτίζονται και εξαερίζονται με φωταγωγό. Μεταλλική κινούμενη σκάλα συνδέει (η και αποσυνδέει) το ισόγειο με το πατάρι. Η ιδιαιτερότητα της τομής του κυρίως υπνοδωματίου προσφέρει στο χώρο άπλετο νότιο προσανατολισμό. Μικρή δυτική βεράντα στο πατάρι εξασφαλίζει το διαμπερή αερισμό. Το πατάρι εκτονώνεται στη τεχνητή αυλή της ταράτσας. Το νότιο σκίαστρο αποτελείται από κινητό πανέλο με αναρριχητικά φυτά. Μεταξύ των 2 υπνοδωματίων οριοθετείται η δεύτερη εσωτερική αυλή.
Το κεντρικό λουτρό το οποίο λούζεται στην κυριολεξία με φυσικό φως από το φωταγωγό ξανοίγεται οπτικά προς τους υπόλοιπους χώρους. Η αυλή στην ταράτσα αποτελεί σημαντικό υπαίθριο χώρο εκτόνωσης της κατοικίας . Τα όρια των χώρων απελευθερώνονται στον πλούσιο με στέγες και βλάστηση ορίζοντα του οικισμού. Για την επίτευξη των πιο πάνω όλα τα κουφώματα και οι διαχωρισμοί των χώρων της επέκτασης αποτελούνται από κινούμενα πανέλα τα οποία μπορούν να ‘εξαφανιστούν’ σύροντας ή ανοίγοντας τα παράπλευρα. Τα όρια των χώρων διαλύονται/ συγχέονται. Με αυτό τον τρόπο επαναπροσδιορίζεται η αρχική αυθεντική εσωτερική αυλή.

Η ανακαίνιση της κατοικίας έχει στόχο να διαφυλάξει το χαρακτήρα της παραδοσιακής κατασκευής. Οι επεμβάσεις και οι προσθήκες επιδιώκουν την ανάδειξη της παραδοσιακής κατοικίας. Ως εκ τούτου υλοποιούνται με σύγχρονα υλικά και αρχιτεκτονικές ιδέες. Όλα δε τα στοιχεία και υλικά της παραδοσιακής κατοικίας διατηρούνται. Η δε ένταξη επίπλωσης στους πλινθόκτισους τοίχους ακυρώνει οποιαδήποτε επιβάρυνση με ελαφριές κατασκευές και υλικά. Η χρήση των υλικών έγινε με βάση την ιδιότητα τους να αντικατοπτρίσουν το γενικό πνεύμα της μεταβαλλικότητας , ημιδιαπερατότητας, αναπροσαρμογής, επανάχρησης κλπ ( όπως μοριοσανίδες, γυαλί, πολυκαρβουνικό, κουρτίνα, βλάστηση). Για την ενοποίηση των χώρων χρησιμοποιείται χυτό μωσαϊκό ως πάτωμα σε όλη την οικοδομή. Στις εσωτερικές αυλές όπως και στην τεχνητή αυλή της ταράτσας τοποθετήθηκε ελεύθερα το ίδιο χαλίκι που χρησιμοποιήθηκε για την κατασκευή του μωσαϊκού. Το κεντρικό υπνοδωμάτιο διαθέτει ξύλινες επιφάνειες. Η εσωτερική ξυλεία αποτελείται από μοριοσανίδα (osb). Το ίδιο υλικό χρησιμοποιήθηκε για το καλούπι της μπετονένιας οροφής ενοποιώντας και πάλι τους χώρους με την υφή του υλικού. Οι πόρτες των ερμαριών αποτελούνται από πολυκαρβουνικό. Για τη συγκρότηση των πιο πάνω, η παρουσία της βλάστησης με τη βοήθεια ανθοδόχων, όπως άλλωστε χρησιμοποιούνται παραδοσιακά σε εσωτερικές αυλές, αποτελεί τον συνδετικό στοιχείο και κάποτε ταυτόχρονα το διαχωριστικό στοιχείο. Σίγουρα όμως το πιο σημαντικό στοιχείο της φύσης , το φώς λειτουργεί ως κύριος καταλύτης, ενορχηστρωτής της εκάστοτε αναδιάπλασης. Η αναδιάταξη των χώρων και η χωροθέτηση των επεκτάσεων βασίστηκε στη σωστή βιοκλιματική συμπεριφορά των επί μέρους λειτουργιών και κυρίως στο σωστό προσανατολισμό. Οι καθιστικοί χώροι και τα υπνοδωμάτια προσανατολίζονται στο νότο ενώ παράλληλα διαθέτουν το απαραίτητο διαμπερή αερισμό.