Επιμελητές: Πέτρος Λαπίθης, Λία Λαπίθη, Νίκος Κουρούσιης, Ιωάννα Ιωάννου Ξιαρή, Κυπριακός Οργανισμός Εξερεύνησης Διαστήματος
Οργανωτές: Υφυπουργείο Πολιτισμού – Πολιτιστικές Υπηρεσίες · Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κύπρου
Επίτροπος: Πέτρος Δυμιώτης

Κεντρική Ιδέα

Η ανθρωπότητα ονειρευόταν για χρόνια να εγκαταλείψει τη Γη και να εξερευνήσει το διάστημα. Η πρόοδος της τεχνολογίας του 20ου αιώνα έκανε αυτό το όνειρο πραγματικότητα. Η διαστημική εξερεύνηση διεύρυνε ριζικά τις γνώσεις για τον κόσμο γύρω μας. Ελκόμαστε από τα ταξίδια του Σύμπαντος, όπως οι αρχαίοι ταξιδευτές έλκονταν από τη θάλασσα.

Μπορούμε να μιμηθούμε το παράδειγμα του πρώτου νεολιθικού οικισμού της Κύπρου, την Χοιροκοιτία – και να τον χρησιμοποιήσουμε ως αρχέτυπο μελέτης, ως αντίκρουση για ζητήματα κοινωνικής βιωσιμότητας; μέσα από ένα ανθρωπιστικό και πολιτισμικό πλαίσιο, ώστε να τεθεί σε μια πλατφόρμα δομημένου διαλόγου ως προς τη δημιουργία ενός καινούργιου περιβάλλοντος στον πλανήτη Άρη; Με την προϋπόθεση ότι η κοινωνική βιωσιμότητα μπορεί να επιτευχθεί μέσω της συνεργασίας και της κοινής ευαισθητοποίησης, η παρούσα πρόταση στοχεύει στην παρουσίαση μιας εικαστικής παρέμβασης-πρόκλησης για τις αξίες της κοινωνικής και ισότιμης συμμετοχής μέσω ενός ενεργοποιημένου τρισδιάστατου χωροχρόνου.

Με την έλευση της αστικοποίησης, η σύνδεση των ανθρώπων με τη φύση ξεθώριασε και οι δεσμοί μεταξύ των μελών της κοινωνίας αμφισβητήθηκαν. Συμβαίνει αυτό στις περισσότερες σύγχρονες δυτικές κοινωνίες. Συχνά, οι ισορροπίες του κοινωνικού συστήματος διαταράζονται λόγω των υλιστικών αξιών και των προκλήσεων της φυλετικής ετερογένειας. Η αποδοχή διαφορετικών ομάδων ανθρώπων είναι πολύ σημαντική για την άνθηση των δημοκρατικών κοινωνιών, σε συνάρτηση με την πολυπολιτισμική εκπαίδευση. Η παροχή ευκαιριών σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες, για ενεργή συμμετοχή τους στην ευρύτερη κοινωνία, είναι ανασταλτικός παράγοντας που μπορεί να βοηθήσει στην επίλυση ορισμένων ζητημάτων που αναφέρθηκαν παραπάνω. Βασικές αρχές για μια πολυπολιτισμική εκπαίδευση είναι η ανταλλαγή πληροφοριών και εμπειριών, η επικοινωνία, η εξάλειψη του ρατσισμού, η αύξηση της ευαισθησίας, η αλληλεγγύη, η συνεργασία καθώς, η ευγένεια και η αποδοχή της πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης. Ο Άρης προσφέρει μια γόνιμη γεωγραφία για καινούργιες αφηγήσεις μέσω μιας ευρηματικής ατζέντας σχεδιασμού κοινωνικής βιωσιμότητας.

Η κοινωνική βιωσιμότητα αφορά κυρίως τη δημιουργία και τη διατήρηση της ποιότητας ζωής των ανθρώπων μέσα σε μια κοινωνία. Δίνει έμφαση στην προστασία της ψυχολογικής και σωματικής υγείας όλων των ανθρώπων, ενθαρρύνει την κοινωνική συνοχή και παρέχει εκπαίδευση σε άτομα που με τη σειρά τους μπορούν να συνεισφέρουν στο κοινωνικό σύνολο και να αναπτύσσουν σχέσεις μέσα σε αυτό. Η ισότιμη μεταχείριση των ανθρώπων ευνοεί δίκαιες ευκαιρίες σε όλους, εστιάζοντας ακόμη και σε όσους έχουν περισσότερη ανάγκη, περαιτέρω ενθαρρύνοντας και εκπαιδεύοντας για τη διαφορετικότητα και την κοινωνική συνοχή. Εν κατακλείδι, η ποιότητα ζωής που έχει να κάνει με τις πρωταρχικές ανάγκες, καλλιεργούνται σε προσωπικό, ομαδικό και
συλλογικό επίπεδο.

1. ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑ – Υπήρξε ένας από τους πιο καινοτόμους πολιτισμούς του κόσμου. Από την προϊστορική περίοδο διαδραμάτισε ενεργό ρόλο στην μετάδοση του πολιτισμού από την Εγγύς Ανατολή στον ευρωπαϊκό κόσμο. Ένας κυπριακός νεολιθικός οικισμός, που διασώζεται από το 7500 π. Χ. υπήρξε ένας αυτόνομος και αυτάρκης οικισμός, ένα ολοκληρωμένο πρότυπο κοινωνικής, πολιτικής, οικονομικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας. Περιείχε τα κοινωνικοπολιτικά στοιχεία μιας ισότιμης κοινωνίας, καθώς δεν υπάρχουν αποδείξεις πολέμου, μήτε εσωτερικού ανταγωνισμού.

Ο ακεραμικός πρώτο-αστικός οικισμός τοποθετείται στην ορεινή ενδοχώρα, σε μια λοφώδη περιοχή, ως πρακτική των νεολιθικών αποίκων. Η πολύχρονη παρουσία τους στον οικισμό καθώς και η έντονη τεκμηρίωση μέσω αρχαιολογικών ευρημάτων των πολιτιστικών του φάσεων, διευκολύνουν την μελέτη για την εξέλιξη αυτής της κοινωνίας, ιδιαίτερα σε ένα ιδιαίτερο νησιωτικό περιβάλλον. Οι κάτοικοι της έχουν κατασκευάσει μια «μακρόχρονη πολιτισμική ταυτότητα», μια κοινή αίσθηση του ανήκειν. Η προϋπάρχουσα νομαδική προϊστορία αντικαθίσταται από μια οργανωμένη κοινότητα, με καινοτόμες πρώιμες γεωργικές πρακτικές, εισηγμένες τεχνικές παραγωγής τροφίμων, εξημερωμένα πρωτογενή δημητριακά και όσπρια που συμβάλλουν στην οριοθέτηση του χώρου και την νοηματοδότηση «ιδεατών» ορίων και κοινά αποδεκτών συμβολισμών.

2. ΑΡΗΣ – Ο Άρης είναι ο τέταρτος πλανήτης από τον Ήλιο και ο δεύτερος μικρότερος πλανήτης στο Ηλιακό Σύστημα. Πήρε το όνομά του από τον Ελληνα Θεό του Πολέμου. Αποκαλείται συχνά «κόκκινος πλανήτης» λόγω του σκουριασμένου σιδήρου στην επιφάνειά του. Ο Άρης είναι ένας πλανήτης με λεπτή ατμόσφαιρα (λιγότερο από 1% αυτής της Γης), όπου όπως και η Γη, ο Άρης έχει χαρακτηριστικά όπως κρατήρες, κοιλάδες, αμμόλοφους και πολικούς πάγους. Έχει επίσης δύο μικρά και ακανόνιστου σχήματος φεγγάρια, τον Φόβο και τον Δείμο. Οι άνθρωποι, τα φυτά και τα ζώα δεν μπορούν να επιβιώσουν στις συνθήκες περιβάλλοντος του Άρη.

3. ΖΩΝΤΑΣ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΧΟΙΡΟΚΟΙΤΙΑΣ – Ένα ταξίδι με εκκίνηση τα αστέρια μπορεί να σας πάει παντού… Και Αληθώς, αυτό αντιλαμβανόμαστε στο ταξίδι των περιηγητών της πρώιμης νεολιθικής εποχής από την ηπειρωτική γη στις ακτές της Κύπρου, το ταξίδι των θαρραλέων περιπλανώμενων που αναζητούν τη μελλοντική τους πατρίδα. Υπήρξαν αναμφισβήτητα επιτυχημένοι στην επιδίωξή τους, όπως διαφαίνεται από τα αρχαιολογικά ευρήματα. Αλλά τι θα λέγατε για τους σημερινούς περιπλανώμενους / επιστήμονες / διαστημικούς πλοηγούς; Θα μπορούσε αυτός ο οικισμός να γίνει πρότυπο προς μίμηση στον σχεδιασμό για τον πλανήτη Άρη; Θα μπορούσε ο πρωτόγονος οικισμός να γίνει το αρχέτυπο του μελλοντικού αρχιτεκτονικού σχεδιασμού; Είναι εφικτή η εξασφάλιση της ανθεκτικότητας της ανθρωπότητας σε ένα άλλο πλανήτη με τη χρήση της σύγχρονης
γήινης γνώσης και τεχνολογίας;

Οι νεολιθικοί κάτοικοι της Χοιροκοιτίας υπήρξαν φιλομαθείς και επίμονοι στις αναζητήσεις τους, όπως και εμείς σήμερα για την εξερεύνηση του πλανήτη Άρη. Ωστόσο, σήμερα, οι νέοι άποικοι/επιστήμονες καλούνται να σχεδιάσουν και να θέσουν σε εφαρμογή τις αρτιότερες πολιτισμικές και επιστημονικές πρακτικές που εξασκούνται στη γη, καθώς απαιτείται υψηλή γνώση για επιβίωση σε έναν μη φιλικό για την ανθρωπότητα πλανήτη.

Απαντάμε στην ερώτηση της Μπιενάλε 2023 για τα ‘Εργαστήρια του Μέλλοντος’, παίρνοντας τον αυτόνομο, κοινωνικά βιώσιμο οικισμό της Χοιροκοιτίας και προβάλλοντας τον σε έναν πιθανό μελλοντικό κατοικήσιμο πλανήτη. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε τις οικολογικές πρακτικές, τις γεωργικές τεχνολογίες και το κοινωνικό παράδειγμα των Χοιροκοιτιανών ως εφαλτήριο για μια νέα κοινωνία σε έναν άλλο πλανήτη; Η δυνατότητα μετεγκατάστασης στον Άρη προσφέρεται για μια επανεκκίνηση της ανθρωπότητας; Θα μπορούσε ο πλανήτης Άρης να καταστεί όπως περιγράφει η Lesley Lokko ένα καινούργιο «Εργαστήριο του Μέλλοντος»; Μια διεπιστημονική ομάδα Αρχιτεκτόνων, Καλλιτεχνών, Μηχανικών του Διαστήματος και Αρχαιολόγων/Επιμελητών καλείται να παρουσιάσει αυτή την πολυσχιδή πρόταση.

Η πρόταση της επιμελητικής ομάδας προσβλέπει στη δημιουργία ενός «Νέου Εργαστηρίου» του Παρελθόντος και του Μέλλοντος, ως μια καθηλωτική αντανάκλαση της ανθρωπότητας, μια Προσομοίωση Χώρου/δωματίου/ κέντρου/θαλάμου/εργαστηρίου όπου η Αρχιτεκτονική και η Τέχνη θα βρίσκονται σε έναν ατέρμονο διάλογο. Η πρότασή μας σας ταξιδεύει στην ύλη, στον χρόνο και στον χώρο!!

ΤΟ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ ΣΤΗΝ ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΒΕΝΕΤΙΑΣ

ΧΩΡΟΣ 1: Χοιροκοιτία: η αυγή του πολιτισμού

• Είσοδος/ρεσεψιόν. Εκπρόσωπος της Κύπρου υποδέχεται τον θεατή καθ’ όλη τη διάρκεια των εκθεσιακών μηνών. Κατάλογος συνοδεύει την έκθεση με ακαδημαϊκά κείμενα από την επιμελητική ομάδα.
• Προβάλλεται στον τοίχο βίντεο για τον αρχαιολογικό οικισμό της Χοιροκοιτίας, δημιουργίας του Κυπριακού Ινστιτούτου (CyI) που επίσης προβάλλεται από το πρόσφατα ανακαινισμένο Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρνακας, Κύπρος.

ΧΩΡΟΣ 2- Η Αρχιτεκτονική συναντά την Τέχνη / Η Χοιροκοιτία στον Άρη

• Ο θεατής εισέρχεται στην αίθουσα αντικρίζοντας στα δεξιά του/της ένα μεγάλο αρχιτεκτονικό γλυπτό ύψους 2 μέτρων (Εγκατάσταση 2) και αριστερά του/της σε χαμηλή σφαιροειδή φόρμα από ανοξείδωτο χάλυβα διαμέτρου 1,5μ. μια εγκατάσταση προβολής του πλανήτη Άρη (Εγκατάσταση 1). Η χαμηλή εγκατάσταση παρουσιάζει εικόνες της NASA από τον κόκκινο πλανήτη Άρη. Αμμοθύελλες, παγωμένες λίμνες είναι τα νέα περιβαλλοντικά στοιχεία που συναντιούνται στον οικισμό της Νέας Χοιροκοιτίας, μια προέκταση από τον πρώιμο οικισμό της Χοιροκοιτίας, στην Κύπρο. (Εγκατάσταση 1).
• Το μεγάλο γλυπτό με τους κατακόρυφους καθρέφτες από ανοξείδωτο χάλυβα ύψους 2 μέτρων, θα μπορούσε να έχει ερμηνευτεί ως ένα όρθιο πεδίο από αστεροειδείς λίθους και ογκόλιθους. Στέκεται πάνω από μια κυκλική βάση από εποξική ρητίνη, θυμίζοντας μια δεξαμενή νερού, ένα συγκερασμό στοιχείων της παλιάς και νέας Χοιροκοιτίας όπου αντιπαραβάλλονται. Σε αυτήν την κατακόρυφη δομή καθρεφτών μακριά, λεπτά, γήινα πρωτόγονα σχήματα – γήινα γλυπτά – προεξέχουν από αυτό (2 σειρές από των 6 μικρά γλυπτά στην κορυφή και 3 σειρές από 4 μεγάλα γλυπτά). Το γλυπτό είναι εμπνευσμένο στην πραγματικότητα από το κυπριακό παραδοσιακό εργαλείο αλωνίσματος – τη δουκάνη – αιχμηρές πέτρες που βρίσκονται ενσωματωμένες στην κάτω πλευρά προς τη γη διαπερνούν το σιτάρι, μια πλατιά κατασκευή – μια βάση ή ένα έλκηθρο – με ακίδες (αιχμηρά αντικείμενα από ξύλο ή κοφτερές πέτρες πυριτόλιθοι) στο κάτω μέρος της επιφάνειάς της, όπου σερνόταν από τα ζώα διαχώριζε τους σπόρους των δημητριακών από τα στάχυα. Στη συνέχεια, ο αγρότης χρησιμοποιούσε ένα πιρούνι ή ένα φτυάρι για να ρίξει τον αλωνισμένο κόκκο στο αέρας. Ο άνεμος παρέσυρε την ήρα, αφήνοντας τα βαρύτερα σιτάρια να πέφτουν στο έδαφος. Όρθια η παραδοσιακή δουκάνη, με αφηρημένη αρχιτεκτονική απεικόνιση, συνδυάζει το πρωτόγονο με το καινοφανές, αντανακλώντας το ταξίδι του θεατή στο περίπτερο, καθώς περνάει στον επόμενο χώρο. (Εγκατάσταση 2). Ο θεατής στέκεται ανάμεσα σε δύο αντίθετες όψεις; του παρόντος και του μέλλοντος, με επίγνωση για το χθες, το σήμερα, παραπέμποντας τον θεατή να κοιτάξει στην κατεύθυνση που οδεύει η ανθρωπότητα.

ΧΩΡΟΣ 3- Το μονοπάτι προς το μέλλον

• Ο θεατής βρίσκεται τώρα σε οπτική επαφή με τον ανοικτό Ουρανό. Μια αυλή 8,25 x 4,25 μέτρων κάτω από τον βενετσιάνικο ουρανό, με ένα δεύτερον γλυπτό από ανοξείδωτο χάλυβα ύψους 2 μέτρων. Η γεωμετρία αποκαλύπτει πως ο κόσμος είναι φτιαγμένος από κύβους. Ο Κύβος, σύμβολο της Τελειότητας, που ενώνει κατά τον Πλάτωνα τα μαθηματικά με τη γεωφυσική. Εδώ επίσης, ένας καθρέφτης από ανοξείδωτο χάλυβα με αποτύπωμα στο Κυπρομινωικό συλλαβάριο από μεμβράνη πολυγράφου (στένσιλ) είναι η βάση ενός κύβου που περιστρέφεται για να σταθεί σε μια από τις άκρες του. Στη διαδρομή του θεατή στον χώρο, η μία πλευρά αντανακλά το μεγάλο γλυπτό του αλωνίσματος, από το οποίο είχε περάσει για να φτάσει σε αυτό, προς έναν ανοιχτό ουρανό αντικρίζοντας την αρχιτεκτονική τελειότητα, την απόλυτη αγνότητα και συμμετρία της νέας εγκατάστασης, καθώς συνεχίζει το ταξίδι του στην ανοικτοσύνη του μέλλοντος. (Εγκατάσταση 3).

ΧΩΡΟΣ 4- Εργαστήριο Αντανάκλασης

• Το τελευταίο δωμάτιο διαστάσεων 8,60 x 9,35 μέτρων έχει μια κολόνα από καθρέφτη στο κέντρο του. Ολόκληρο το δάπεδο είναι επίσης καλυμμένο με την ίδια μεμβράνη πολυγράφου (στένσιλ) Κυπρομινωικόυ συλλαβάριου. Επανάληψη και επέκταση. Η κατοπτρική συλλαβική πραγματικότητα τεντώνεται και καταλαμβάνει όχι μόνο την επιφάνεια του έργου αλλά τον ίδιο τον ουρανό. Οι θεατές περπατούν πάνω του βλέποντας την αντανάκλαση τους και πώς ο χώρος έχει επεκταθεί, διευρύνοντας την αίσθηση του βάθους, του απείρου και της απεραντοσύνης, αυξάνοντας την ποσότητα του φωτός ανεξάρτητα από το πόσο σκοτεινός είναι ο ουρανός έξω από την αίθουσα; δημιουργώντας την αίσθηση μιας αίθουσας πλατιάς και ευάερης (Εγκατάσταση 4).
• Κατά την τελετή των εγκαινίων στο Περίπτερο της Κυπριακής Συμμετοχής, παρουσιάζεται μια περφόρμανς, η οποία οπτικογραφείται και στη συνέχεια προβάλλεται κατά τη διάρκεια της έκθεσης. Είναι μια περφόρμανς των δύο καλλιτεχνών Λίας Λαπίθη και Νίκου Κουρούσιη, παρόμοια της που είχε παρουσιασθεί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Λευκωσίας 2020-21 με τίτλο «Χρόνος-Ύλη-Χώρος».Οι δύο καλλιτέχνες είχαν περπατήσει στο μουσείο με έναν κύβο καθρέφτη στο κεφάλι τους. Εδώ αναπαράγουν την περφόρμανς στο νεολιθικό οικισμό της Χοιροκοιτίας. Οι δύο καλλιτέχνες-αστροναύτες, με διαστημικές στολές, έχοντας στο χέρι αποσκευές
  πτήσης, περπατούν ανάμεσα στα ερείπια της Χοιροκοιτίας. Ένας πλήρης κύκλος του ταξιδιού τους, «Από τη Χοιροκοιτία στον Άρη».
• Μια ερώτηση για τη σύνοψη της έκθεσης είναι γραμμένη στον τοίχο:
  Θα πρέπει να χτίσουμε επάνω στην πολιτιστική μας κληρονομιά όταν μετακομίσουμε στον Άρη;

ΧΩΡΟΣ 1: Χοιροκοιτία: η αυγή του πολιτισμού

• Προβάλλεται στον τοίχο βίντεο για τον αρχαιολογικό οικισμό της Χοιροκοιτίας, δημιουργίας του Κυπριακού Ινστιτούτου (CyI) που επίσης προβάλλεται από το πρόσφατα ανακαινισμένο Επαρχιακό Αρχαιολογικό Μουσείο Λάρνακας, Κύπρος.

ΧΩΡΟΣ 2- Η Αρχιτεκτονική συναντά την Τέχνη / Η Χοιροκοιτία στον Άρη

• Ο θεατής εισέρχεται στην αίθουσα αντικρίζοντας στα δεξιά του/της ένα μεγάλο αρχιτεκτονικό γλυπτό ύψους 2 μέτρων (Εγκατάσταση 2) και αριστερά του/της σε χαμηλή σφαιροειδή φόρμα από ανοξείδωτο χάλυβα διαμέτρου 1,5μ. μια εγκατάσταση προβολής του πλανήτη Άρη (Εγκατάσταση 1). Η χαμηλή εγκατάσταση παρουσιάζει εικόνες της NASA από τον κόκκινο πλανήτη Άρη. Αμμοθύελλες, παγωμένες λίμνες είναι τα νέα περιβαλλοντικά στοιχεία που συναντιούνται στον οικισμό της Νέας Χοιροκοιτίας, μια προέκταση από τον πρώιμο οικισμό της Χοιροκοιτίας, στην Κύπρο. (Εγκατάσταση 1).

• Το μεγάλο γλυπτό με τους κατακόρυφους καθρέφτες από ανοξείδωτο χάλυβα ύψους 2 μέτρων, θα μπορούσε να έχει ερμηνευτεί ως ένα όρθιο πεδίο από αστεροειδείς λίθους και ογκόλιθους. Στέκεται πάνω από μια κυκλική βάση από εποξική ρητίνη, θυμίζοντας μια δεξαμενή νερού, ένα συγκερασμό στοιχείων της παλιάς και νέας Χοιροκοιτίας όπου αντιπαραβάλλονται. Το γλυπτό είναι εμπνευσμένο στην πραγματικότητα από το κυπριακό παραδοσιακό εργαλείο αλωνίσματος – τη δουκάνη – αιχμηρές πέτρες που βρίσκονται ενσωματωμένες στην κάτω πλευρά προς τη γη διαπερνούν το σιτάρι. Μια πλατιά κατασκευή – μια βάση ή ένα έλκηθρο – με ακίδες (αιχμηρά αντικείμενα από ξύλο ή κοφτερές πέτρες πυριτόλιθοι) στο κάτω μέρος της επιφάνειάς της, όπου σερνόταν από τα ζώα διαχώριζε τους σπόρους των δημητριακών από τα στάχυα. Όρθια η παραδοσιακή δουκάνη, με αφηρημένη αρχιτεκτονική απεικόνιση, συνδυάζει το πρωτόγονο με το καινοφανές, αντανακλώντας το ταξίδι του θεατή στο περίπτερο, καθώς περνάει στον επόμενο χώρο. (Εγκατάσταση 2). Ο θεατής στέκεται ανάμεσα σε δύο αντίθετες όψεις; του παρόντος και του μέλλοντος, με επίγνωση για το χθες, το σήμερα, παραπέμποντας τον θεατή να κοιτάξει στην κατεύθυνση που οδεύει η ανθρωπότητα.
• Το μεγάλο γλυπτό με τους κατακόρυφους καθρέφτες από ανοξείδωτο χάλυβα ύψους 2 μέτρων (Εγκατάσταση 2)

ΧΩΡΟΣ 3- Το μονοπάτι προς το μέλλον

• Ο θεατής βρίσκεται τώρα σε οπτική επαφή με τον ανοικτό Ουρανό. Κυριολεκτικά! Μια αυλή 8,25 x 4,25 μέτρων, κάτω από τον βενετσιάνικο ουρανό, με ένα δεύτερον γλυπτό από ανοξείδωτο χάλυβα ύψους 2 μέτρων. Η γεωμετρία αποκαλύπτει πως ο κόσμος είναι φτιαγμένος από κύβους. Ο Κύβος, σύμβολο της Τελειότητας, που ενώνει κατά τον Πλάτωνα τα μαθηματικά με τη γεωφυσική. Εδώ επίσης, ένας καθρέφτης από ανοξείδωτο χάλυβα με αποτύπωμα στο Κυπρομινωικό συλλαβάριο από μεμβράνη πολυγράφου (στένσιλ) είναι η βάση ενός κύβου που περιστρέφεται για να σταθεί σε μια από τις άκρες του. Στη διαδρομή του θεατή στον χώρο, η μία πλευρά αντανακλά το μεγάλο γλυπτό του αλωνίσματος, από το οποίο είχε περάσει για να φτάσει σε αυτό, προς έναν ανοιχτό ουρανό αντικρύζοντας την αρχιτεκτονική τελειότητα, την απόλυτη αγνότητα και συμμετρία της νέας εγκατάστασης, καθώς συνεχίζει το ταξίδι του στην ανοικτοσύνη του μέλλοντος. (Εγκατάσταση 3).

ΧΩΡΟΣ 4- Εργαστήριο Αντανάκλασης

• Το τελευταίο δωμάτιο έχει μια κολόνα καθρέφτη στο κέντρο του. Ολόκληρο το δάπεδο είναι επίσης καλυμμένο με την ίδια μεμβράνη πολυγράφου (στένσιλ) Κυπρομινωικόυ συλλαβάριου. Επανάληψη και επέκταση. Οι θεατές περπατούν πάνω του βλέποντας την αντανάκλαση τους και πώς ο χώρος έχει επεκταθεί, διευρύνοντας την αίσθηση του βάθους, του απείρου και της απεραντοσύνης, αυξάνοντας την ποσότητα του φωτός ανεξάρτητα από το πόσο σκοτεινός είναι ο ουρανός έξω από την αίθουσα; δημιουργώντας μια αίθουσα να φαίνεται πλατιά και ευάερη (Εγκατάσταση 4).
• Θα προβάλλεται το βίντεο-περφόρμανς με μια ερώτηση για τη σύνοψη της έκθεσης είναι γραμμένη στον τοίχο:

Θα πρέπει να χτίσουμε επάνω στην πολιτιστική μας κληρονομιά όταν μετακομίσουμε στον Άρη;