Έπαινος - Αρχιτεκτονικό Βραβείο εις Μνήμην Αλέξη Θεοδοσιάδη
ANASTASIOU MISSERI
Στόχος του έργου είναι η αποκατάσταση και ανάδειξη της εγκαταλειμμένης διατηρητέας οικοδομής, καθώς και η επέκταση της, ώστε να μετατραπεί σε μια σύγχρονη κατοικία για τους νέους ιδιοκτήτες. Το έργο ξεκίνησε στα μέσα του 2020 με την κήρυξη της οικοδομής σε διατηρητέα και ολοκληρώθηκε το Μάιο του 2024.
Λόγο περιβαλλοντικών συνθηκών η νέα τάξη πραγμάτων επικαλεί την ανάγκη επαναχρησιμοποίησης του κτιριακού αποθέματος που υπάρχει. Δεν μπορεί η δημιουργία αρχιτεκτονικής να γίνεται μόνο σπρώχνοντας τα όρια των πόλεων μας αλλά θα πρέπει να βρεθούν οι σωστές μεθοδολογίες όπου αυτό το απόθεμα, διατηρητέο ή μη, να προσαρμόζεται να μεταμορφώνεται και να συνεχίζει να υπάρχει στις νέες συνθήκες και χρήσεις με σεβασμό στην αυθεντική μορφή και ιστορία του έργου.
Η οικοδομή βρίσκεται στην άκρη ενός συμπλέγματος πέντε μονώροφων κατοικιών με συνεχές αστικό μέτωπο εντός του ιστορικού πυρήνα του Καϊμακλίου, στη Λευκωσία με το πίσω μέρος των τεμαχίων να διατηρούνται μεγάλοι κήποι / περβόλια με χαρακτηριστική μεσογειακή φύτευση. Ωστόσο με την πάροδο των χρόνων το μέτωπο του συμπλέγματος αλλοιώθηκε με αυθαίρετες επεμβάσεις των ιδιοκτητών στις όψεις των οικοδομών, αφήνοντας πίσω ένα φτωχό τοπίο. Η οικοδομή, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες γειτονικές οικοδομές, διατήρησε εξωτερικά τα αρχικά αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά της παρά την εικοσαετή εγκατάλειψη της.
Εσωτερικά, η οικοδομή αρχικά κατασκευάστηκε με την χαρακτηριστική τυπολογία της εποχής, με κεντρικό “ηλιακό” να οργανώνεται κεντρικά και εκατέρωθεν στις δυο πλευρές να αναπτύσσονται δωμάτια. Με την πάροδο του χρόνου όμως, αλλοιώθηκε με τον διαχωρισμό της σε δύο κατοικίες και το κλείσιμο της νότιας πλευράς, διατηρώντας μόνο τον “ηλιακό” και τα δωμάτια στην βόρεια πλευρά και μεταγενέστερα ακολούθησε η προσθήκη βοηθητικών κατασκευών στο πίσω μέρος. Ο σχεδιασμός προνοεί την κατεδάφιση των προσθηκών επιτρέποντας στο κτίριο να επανέλθει στην αυθεντική του μορφή.
Το έργο καταπιάνεται με μια σχεδιαστική προσέγγιση που επικεντρώνεται στη διακριτική ένταξη της νέας κατασκευής με την υφιστάμενη, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα ένα σαφή διαχωρισμό του παλιού με του νέου, τόσο σε όγκο όσο και σε υλικότητα. Καθώς το οικόπεδο είναι στενό και στις δύο πλευρές του εφάπτονται με γειτονικά τεμάχια, η νέα κατασκευή χωροθετείται στο πίσω μέρος της οικοδομής. Ένας διάδρομος γεφυρώνει το παλιό με το νέο κτίσμα, δημιουργώντας μεταξύ τους δυο εσωτερικές αυλές και δίνοντας τέσσερις λειτουργικές όψεις στην κατοικία. Μέσα από μεγάλα εξωτερικά ανοίγματα επιτυγχάνεται οπτική ενοποίηση του εσωτερικού με το εξωτερικό περιβάλλον. Το οπτικό πεδίο από την είσοδο της κατοικίας παραμένει ανεμπόδιστο εξασφαλίζοντας άμεση θέα προς τον κήπο ο οποίος ξεδιπλώνεται μέσα από τις εναλλαγές των χώρων.
Στη διατηρητέα οικοδομή, η δομική συντήρηση έγινε βάση των παραδοσιακών τεχνοτροπιών, περιλαμβάνοντας την επιδιόρθωση των λιθοδομών και πλινθοδομών, καθώς και την επίχριση τους με παραδοσιακά κονιάματα. Στην διαδικασία αποκάλυψης των κονιαμάτων από τις τοιχοποιίες για συντήρηση τους, αποκαλύφτηκε ένα εσωτερικό παράθυρο μεταξύ του “ηλιακό” και του δωματίου και μια περίτεχνη πέτρινη καμάρα τα οποία και αποκαταστάθηκαν. Αντίστοιχα η οροφή αντικαταστάθηκε πλήρως, χρησιμοποιώντας νέα ξύλινα δομικά στοιχεία, διατηρώντας τις αρχικές κλίσεις και ρύσεις, ενώ τα παραδοσιακά βυζαντινά κεραμίδια επαναχρησιμοποιήθηκαν. Εσωτερικά, τα υλικά παρέμειναν πιστά στην αρχική τους μορφή, με την ανακατασκευή των φθαρμένων ξύλινων κουφωμάτων αλλά και την αντιγραφή των χειροποίητων πήλινων πλακιδίων, διατηρώντας τα υφιστάμενα μοτίβα.
Στην επέκταση, η κατασκευή είναι δομημένη από μεταλλικό σκελετό ο οποίος στην οροφή κάθε ορόφου παρέμεινε εκτεθειμένος επιμηκύνοντας τους εσωτερικούς χώρους, δίνοντας αίσθηση ευρυχωρίας. Η επιθυμία για ένα λιτό και αισθητικά καθαρό αποτέλεσμα οδήγησε στην επιλογή συγκεκριμένων υλικών: ενιαίο χυτό δάπεδο στους κοινόχρηστους χώρους, βοτσαλωτό δάπεδο στις εσωτερικές αυλές και βεράντες, ξύλινο δάπεδο στα υπνοδωμάτια και λευκό επίχρισμα στις κατακόρυφες επιφάνειες. Στοιχεία από τους προϋπάρχοντες χρωματισμούς έχουν ενσωματωθεί με σύγχρονες τεχνοτροπίες στις νέες κατασκευές της κουζίνας, της σκάλας και των χώρων υγιεινής.
Ο σχεδιασμός των εξωτερικών χώρων προσφέρει ένα αρμονικό περιβάλλον που ενισχύει τη σύνδεση μεταξύ εσωτερικού και εξωτερικού χώρου. Η κύρια εσωτερική αυλή λειτουργεί ως η καρδιά του σπιτιού, προσφέροντας ζωτικό υπαίθριο χώρο στον ηλιακό και στην κουζίνα. Η νότιο-ανατολική εξωτερική βεράντα καλύπτεται από μια μεταλλική κατασκευή τύπου ‘κληματαριάς’, η οποία δημιουργεί σκίαση στο άνοιγμα της κουζίνας επιτρέποντας την διείσδυση φυσικού φωτισμού φιλτραρισμένο από τα φύλλα της αναρριχώμενης βλάστησης. Τέλος, ο υπόλοιπος κήπος έχει αισθητικά εμπλουτιστεί με φύτευση η οποία συμπληρώνει την υφιστάμενη μεσογειακή βλάστηση.
