Συνάντηση Συζήτησης: Γυναίκες στην Αρχιτεκτονική

Πραγματοποιήθηκε το Σάββατο, 6 Νοεμβρίου 2021, ανοικτή συζήτηση με τίτλο “Γυναίκες στην Αρχιτεκτονική”, στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης – ΣΠΕΛ, υπό την οργάνωση του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Κύπρου. Η εκδήλωση αποτελούσε ανταπόκριση στην πρόσκληση της νέας Διεθνούς Επιτροπής “International Women in Architecture” (IWA) για ενεργοποίηση των γυναικών Αρχιτεκτόνων σε θέματα που τις αφορούν και σε σχέση με τη συμβολή τους στην αρχιτεκτονική. Η IWA υπάγεται στην Διεθνή Ένωση Αρχιτεκτόνων (UIA) που χωρίζεται σε πέντε περιφέρειες. Η Κύπρος είναι μέλος της Ένωσης και της Επιτροπής και ανήκει στην περιφέρεια της ανατολικής Ευρώπης και Μέσης Ανατολής.

Την εισαγωγή στο θέμα και στους στόχους έκανε η Στέλλα Ευαγγελίδου, εκπρόσωπος της Κύπρου στην IWA. Αναφέρθηκε, αρχικά, η διαχρονική αναγνώριση, εκ μέρους της UIA, για την ύπαρξη έμφυλων ανισοτήτων που υπάρχουν στο επάγγελμα ανά το παγκόσμιο και η προσπάθεια εξάλειψης τους. Στη συνέχεια, αναφέρθηκαν οι στόχοι της IWA, που επικεντρώνονται στις δραστηριότητες και ικανότητες των γυναικών Αρχιτεκτόνων. Η Επιτροπή, δίνει έμφαση στις ηγετικές ικανότητες και στο ταλέντο τους και στοχεύει στην προώθηση της συμμετοχής τους σε εθνικές και διεθνείς οργανώσεις, προς το απώτερο όφελος της κοινωνίας. Για το σκοπό αυτό, συστήνονται ομάδες που θα στηρίζουν και θα προωθούν ευκαιρίες για τις γυναίκες Αρχιτέκτονες, θα στηρίζουν τη συμμετοχή τους σε διεθνές επίπεδο, θα στηρίζουν και εμπνέουν τις νεαρότερες γενιές και θα ενδυναμώνουν τις δραστηριότητες τους σε σχέση με άλλες, που έχουν να κάνουν με τη βιωσιμότητα, την αντιμετώπιση κρίσεων, την κοινωνία κ.ά.

Κατά συνέπεια, τέθηκαν προβληματισμοί για τις συνθήκες του επαγγέλματος στο Κυπριακό τοπίο, όπως: ποια η συμβολή των γυναικών Αρχιτεκτόνων στον πολεοδομικό σχεδιασμό, στη νομοθεσία, στους διάφορους τομείς του δομημένου χώρου, σε ιδιωτικά και δημόσια κτήρια, στον δημόσιο τομέα, στο πεδίο έρευνας. Ποια η προβολή του έργου αυτού σήμερα και στο παρελθόν, αν υπάρχει ιδιαιτερότητα στο έργο των γυναικών Αρχιτεκτόνων, και αν υπάρχουν λόγοι ανάδειξης της. Αν ένα ιστορικό αρχείο είναι σημαντικό. Τέλος, τέθηκαν ερωτήματα σχετικά με τις κοινωνικές δομές και υποδομές που επηρεάζουν τη δημιουργικότητα τους και η ανάγκη καλυτέρευσης τους.

Στη συνέχεια της εκδήλωσης, έγιναν δύο παρουσιάσεις σχετικά με τις γυναίκες Αρχιτέκτονες στην ιστορία της αρχιτεκτονικής και στην Οικολογία. Η κα. Ελεονώρα Αντωνιάδου, στη διάλεξη της με τίτλο “Το κτίριο είναι δικό της;”, ανέφερε ότι σύγχρονες έρευνες δείχνουν ότι η γυναίκα Αρχιτέκτονας, συχνά, δεν έχει πάρει την αναγνώριση που άρμοζε του έργου της κι επομένως, η ιστορία της αρχιτεκτονικής έχει γραφτεί αφήνοντας, πολλές φορές, τις γυναίκες έξω. Παραδείγματα σπουδαίων Αρχιτεκτόνων όπως η Jane Drew με το έργο της στην πόλη Chandigarh στην Ινδία (1950), η MJ Long Αρχιτέκτονας της Βρετανικής Βιβλιοθήκης (1997), η Marion Mahony Griffin, η Denisse Scott Βrown, η Minnette de Silva και πολλές άλλες αποτέλεσαν σταθμό με το έργο τους. Παρόλα αυτά παραμένουν άγνωστες ή κρυμμένες πίσω από άνδρες συναδέλφους τους. Στη διάλεξη παρουσιάστηκαν οι γυναίκες αυτές και το έργο τους κι έγινε μια ιστορική αναδρομή από τις πρώτες αρχιτέκτονες μέχρι σήμερα. Η αφάνεια των γυναικών, ανέφερε η κα. Αντωνιάδου, θέτει ερωτηματικά που παραμένουν αναπάντητα. Πού βρίσκονται όλες οι γυναίκες της αρχιτεκτονικής? Πόσο προβάλλεται το έργο τους και γιατί η συμμετοχή τους σε βραβεία, διακρίσεις και άλλα κοινά της αρχιτεκτονικής είναι περιορισμένη; Μέσα από την εξιστόρηση της πορείας των γυναικών αυτών, προέκυψε μία συζήτηση για τα ερωτήματα αυτά, αν μας αφορούν και πού βρισκόμαστε σήμερα. Ποια τα διαχρονικά προβλήματα, ποια τα βήματα που έγιναν και πόσα απομένουν να γίνουν, ώστε η ιστορία να γραφτεί αντικειμενικά.

Στην ομιλία της με τίτλο “Οικολογία και Αρχιτεκτονική: Μια Έμφυλη Προσέγγιση”, η Δρ. Άννα Παπαδοπούλου, διερεύνησε την αλληλουχία της φύσης, γυναίκας, αρχιτεκτονικής και ακτιβισμού. Αρχικά, έγινε μια αναφορά στη σχέση μεταξύ κλιματικής κρίσης και φεμινισμού, όπου ο οίκο-φεμινισμός ήρθε να γεφυρώσει τα κοινωνι-κοπολιτικά κενά μεταξύ των διαφόρων οικολογικών κινημάτων και του φεμινιστικού ακτιβισμού. Στη συνέχεια αναφέρθηκαν γυναίκες που πρωτοστάτησαν υπέρ της προστασίας του φυσικού και δομημένου περιβάλλοντος και τέθηκε ένα πλαίσιο για την αειφόρο ανάπτυξη σε σχέση με την αρχιτεκτονική και τον περιβαλλοντικό ακτιβισμό. Έγινε μια διερεύνηση των σχέσεων μέσα από τις οποίες τα κοινωνικά σκευάσματα, που υποβόσκουν πίσω από τις έμφυλες ταυτότητες, μεταφράζονται στην σύγχρονη αρχιτεκτονική διαλεκτική και ενεργοποιούν πρακτικές που υποστηρίζουν τον αειφόρο σχεδιασμό. Διαφάνηκε, έτσι, πως οι ακτιβιστικές δράσεις του 21ου αιώνα ξεσκεπάζουν κοινωνικές ανισότητες και υποχρεώνουν στην αναγνώριση ότι, το δομημένο περιβάλλον, άθελα του, κωδικοποιεί και ενισχύει τις διακρίσεις. Η ομιλία κατέληξε στην πεποίθηση πως το παρελθόν έμφυλης καταπίεσης θέτει, πλέον, τις γυναίκες σε δυναμική θέση, για να κατευθύνουν την αρχιτεκτονική προς τις συμμετοχικές διαδικασίες, ώστε να εστιάζει στους ανθρώπινους χρήστες, τους βιοτικούς και αβιοτικούς παράγοντες, μέσα από τις ίδιες παραμέτρους.

Στη συζήτηση που ακολούθησε των παρουσιάσεων ακούστηκαν σχετικές εισηγήσεις και παραδείγματα από άλλες χώρες, ενώ δόθηκαν χωρικές λύσεις σε τοπικά θεσμικά και κοινωνικά θέματα. Οι παρευρισκόμενες Αρχιτέκτονες εξέφρασαν απόψεις και μοιράστηκαν προσωπικές εμπειρίες, ενώ αναδείχθηκαν και βιώματα γυναικών Αρχιτεκτόνων που παραμένουν τα ίδια, ανεξαιρέτως των γενεών. Η συζήτηση παρέμεινε ανοικτή για το προσεχές μέλλον και η πλεύση της εναπόκειται στη γυναικεία αρχιτεκτονική κοινότητα του τόπου.

Ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων Κύπρου ευχαριστεί θερμά τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες του ΥΠΠΑΝ για τη συνεργασία και την παραχώρηση του χώρου, καθώς και την ομάδα επιμελητών της έκθεσης “Past-Forward: Stavros Economou Unarchived”, για την παραχώρηση του χώρου διαλόγου της έκθεσης.