Σωκράτους Ηλιάνα
Πολεμίτης Παναγιώτης
Ονησιφόρου Γιώργος

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΙΔΕΑ

Το οικοδομικό συγκρότημα «Ζουχουρί» βρίσκεται εντός της παλιάς πόλης στη Λάρνακα σε μια περιοχή που ήδη από την εποχή του Μεσαίωνα είχε αναπτυχθεί ως το εμπορικό και κοινωνικό κέντρο της πόλης. Η περιοχή αναπτύχθηκε βασιζόμενη σε δυο κύριες συνιστώσες. Η πρώτη ήταν η οργανική και άτακτη ανάπτυξη του πολεοδομικού ιστού γύρω από τα σημαντικά ορόσημα της περιοχής (εκκλησίες, τζαμιά, Μεσαιωνικό Κάστρο, κτλ.), με φυσικό επακόλουθο την δημιουργία ενός πολύπλοκου και πολυμορφικού αστικού περιβάλλοντος. Η δεύτερη συνιστώσα ήταν η αντιφατική συνύπαρξη του Χριστιανικού / Δυτικού στοιχείου με αυτό του Μουσουλμανικού / Ανατολίτικου δεδομένου ότι, η περιοχή για αιώνες λειτουργούσε ως εμπορικός σταθμός μεταξύ της Ανατολικής Μεσογείου και της υπόλοιπης Ευρώπης.

Οι δυο αυτές συνιστώσες αποτέλεσαν την βάση της κεντρικής ιδέας της πρότασης μας. Αυτό στην πράξη αποδίδεται α. Με τρείς αλληλοτεμνόμενες καμπύλες, οι οποίες συνδέουν τις κύριες εισόδους του συγκροτήματος μαζί με τα σημεία ενδιαφέροντος (Τέμενος, Ξενώνες). Στην συνέχεια οι καμπύλες εξελίσσονται σε αναδιπλωμένες επιφάνειες, που αναπτύσσονται ελεύθερα και οργανικά μέσα στο αυστηρό όριο των περιμετρικών κτιρίων και δημιουργούν τις χαράξεις, τις διαδρομές και τα διάφορα επίπεδα. Ο χειρισμός αυτός αποδίδει στον χώρο μια αίσθηση συνεχής και δυναμικής «ροής» που αντανακλάται, τόσο στην μορφή, όσο και στην λειτουργία του χώρου, έτσι ώστε, να μην υπάρχει ευδιάκριτο χωρικό όριο που να καθορίζει την πλατεία, τους χώρους εκδηλώσεων, την αγορά, την διαδρομή περιπάτου και που αυτά σταματούν για να δώσουν στη θέση τους σε χώρος πρασίνου ή καθιστικά για τον επισκέπτη. Αποτέλεσμα αυτού η πολυμορφική – πολιεπίπεδη χρήση του χώρου και η συνεχής «κίνηση» λειτουργιών, που επιτρέπει ευελιξία και εύκολη προσαρμογή στις εκάστοτε λειτουργικές ανάγκες β. με την αμφιθεατρική οργάνωση του χώρου με στρατηγικό τρόπο προκειμένου να τονίζονται και να αναδεικνύονται τα σημεία ενδιαφέροντος (προσανατολισμός χρήσεων προς Τέμενος, παραδοσιακές προσόψεις, κτλ) και να μην αποκλείονται ή να επισκιάζονται κατά την λειτουργία του συγκροτήματος γ. με την χρήση σύγχρονων, ιδιαίτερων, αλλά αντιφατικών μορφών στα επιμέρους στοιχεία (στέγαστρα, παγκάκια, κτλ.) που ενισχύουν ένα συνεχή διάλογο μεταξύ του νέου και του παλιού, του Δυτικού με το Ανατολίτικο. Αυτή η αλληλεπίδραση μεταξύ τόσο αντίθετων και αλληλοαντικρουόμενων στοιχείων και η μεταξύ τους σχέση, αντανακλούν των χαρακτήρα της περιοχής που διαχρονικά έχει διατηρηθεί, σε μια πιο σύγχρονη και εξελιγμένη εκδοχή του. Τέλος τα νέα υλικά που επιλέγονται για την πρόταση είναι σύγχρονα, αλλά απλά, και αποσκοπούν στον εκσυγχρονισμό και την ανάδειξη των ιδιαίτερων χαραχτηριστικών της περιοχής, χωρίς περιττά στοιχεία εντυπωσιασμού.

ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ-ΕΦΑΡΜΟΓΗ

ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΧΡΗΣΕΩΝ

Όπως προφέρθηκε τόσο η διάταξη του χώρου, όσο και οι χρήσεις σε αυτόν τοποθετήθηκαν αμφιθεατρικά, έτσι ώστε να στρέφονται προς τα δυο κτίρια της δυτικής πλευράς του συγκροτήματος που θεωρούνται αξιόλογα αρχιτεκτονικά (Τέμενος, Ξενώνες). Επιπρόσθετα ο χώρος της αυλής αντιμετωπίστηκε σαν ένα σύνολο μέσα στο οποίο οι χρήσεις μπορεί να τοποθετούνται ενδεικτικά σε κάποια σημεία, αλλά παράλληλα η χωροθέτηση τους μπορεί να «ρέει», να αναπροσδιορίζεται και να μεταβάλλεται ανάλογα με τις ανάγκες χρήσεως του χώρου. Έτσι όπως φαίνεται στο διάγραμμα-εικόνα 4, ενώ ως χώρος εκδηλώσεων ορίζεται η θέση 1, δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί για την ίδια χρήση έχουν η θέση 2 και 3, επιτρέποντας αν οι ανάγκες το απαιτούν η εκδήλωση να είναι σε πιο μεγάλο ή καλυμμένο χώρο. Αντίστοιχα η αγορά από την θέση 3 θα μπορούσε να μετακινηθεί στην θέση 1 ή 2, αφού τα κιόσκια είναι μετακινούμενα, από ελαφριά υλικά και προσφέρουν προστασία από τον ήλιο και βροχή χωρίς να βρίσκονται απαραίτητα σε καλυμμένο χώρο. Παράλληλα:

1. Στα βορειοανατολικά οριοθετούνται οι τουαλέτες του κοινού κοντά στην σκεπαστή αγορά και τους χώρους εστίασης.
2. Η καλυμμένοι χώροι εστίασης τοποθετούνται καταμήκος της ανατολικής πλευράς της αυλής, με ένα μέρος τους να αναπτύσσεται στα νοτιοανατολικά κοντά στην κεντρική είσοδο.
3. Στην νοτιοανατολική γωνία της αυλής οριοθετείται η κεντρική είσοδος με το γραφείο διαχείρισης και βοηθητικές χρήσεις, ενώ στο προθάλαμο της εισόδου και καταμήκος των πέτρινων τοίχων θα μπορούσαν να εκτίθενται φωτογραφίες και ενημερωτικό υλικό για την ιστορία το συγκροτήματος και της ευρύτερης περιοχής.
4. Στην Δυτική πτέρυγα του συγκροτήματος, δίπλα από το Τέμενος, χωροθετούνται οι ξενώνες, στην είδη υφιστάμενη θέση τους.
5. Πάνω στην σκεπαστή αγορά, σε τμήμα του στεγάστρου, τοποθετείτε μικρός εξώστης που λειτουργεί ως παρατηρητήριο, τόσο του συγκροτήματος, όσο και της περιοχής περιμετρικά του.

ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ-ΧΡΗΣΕΙΣ

Η πρόταση μας έχει σαν κύριο στόχο το συγκρότημα να διαμορφωθεί με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να αποτελέσει πόλο έλξης, τόσο ντόπιων επισκεπτών, όσο και επισκεπτών από το εξωτερικό, καθ όλη την διάρκεια του χρόνου. Συγκεκριμένα:

1. Η χωροθέτηση των χρήσεων και η διάταξη τους ευνοούν την δημιουργία ενός χώρου που θα αποτελεί πολιτιστικό και εκπαιδευτικό κέντρο, τόσο με την διοργάνωση μικρής κλίμακας υπαίθριων εκθέσεων και εκδηλώσεων, όσο και με την οργάνωση καλλιτεχνικών ή άλλων εργαστηρίων. Η ευελιξία που προσφέρει στον χώρο ο σχεδιασμός, επιτρέπει την εύκολη προσαρμογή του στα δεδομένα κάθε διοργάνωσης. Επιπρόσθετα, η παρουσία των ξενώνων επιτρέπει την διοργάνωση εκδηλώσεων, εργαστηρίων ή σεμιναρίων σε συνάρτηση με αντίστοιχα Κέντρα του εξωτερικού ή άλλων πόλεων, ενισχύοντας την παρουσία του συγκεκριμένου χώρου και έξω από τα όρια της πόλης της Λάρνακας.
2. Η ύπαρξη του σκεπαστού χώρου της αγοράς, με τα μετακινούμενα κιόσκια, θα μπορούσε να ενισχύσει την λειτουργία του συγκροτήματος ως ενός χώρου που θα φιλοξενεί παροδικές ή μόνιμες υπαίθριες αγορές (χειροποίητων ειδών, παραδοσιακών προϊόντων, τέχνης κτλ.) και μικρής κλίμακας φεστιβάλ (παραδοσιακά φεστιβάλ, φεστιβάλ μουσικής, χορού, γαστρονομίας κτλ.), ακόμη και κατά τους χειμερινούς μήνες, όταν ο καιρός το επιτρέπει.
3. Οι τρεις καλυμμένοι χώροι εστίασης σε συνάρτηση με τα περιμετρικά κτίρια ενισχύουν την δημιουργία χώρων αναψυχής στην περίμετρο, δίνοντας κίνητρα σε νέες επιχειρήσεις να αναπτυχθούν στην περιοχή, αλλά και σε ντόπιους ή τουρίστες να επισκεφτούν το συγκρότημα ακόμη και αν σε αυτό δεν υπάρχουν προγραμματισμένες εκδηλώσεις. Ο χειρισμός αυτός ενισχύει την λειτουργία του χώρου και κατά την διάρκεια εκδηλώσεων αφού βοηθά στην καλύτερη εξυπηρέτηση των επισκεπτών.
4. Η συντήρηση και αποκατάσταση που θα γίνει στην κτιριακή υποδομή του συγκροτήματος σε συνάρτηση με την ιστορία του χώρου και της περιοχής, η παρουσία υπηρεσιών και διευκολύνσεων (χώροι υγιεινής, εύκολη πρόσβαση αναπήρων, χώροι αναψυχής, κτλ), το παρατηρητήριο στην Βόρεια πλευρά του στεγάστρου και η μόνιμη έκθεση της ιστορίας του συγκροτήματος που οριοθετήθηκε στην κύρια είσοδο, θα μπορούσαν να ευνοήσουν την διοργάνωση και ένταξη του συγκεκριμένου χώρου σε ευρείας κλίμακας ξεναγήσεις, ιστορικών παρουσιάσεων ή οργανωμένων περιηγήσεων, που θα εστιάζουν και θα προωθούν την ιστορία και την αρχιτεκτονικής της πόλης.
5. Η χρήση ενδημικών φυτών, βοτάνων και δέντρων για την φύτευση του χώρου θα δημιουργήσει ένα περίκλειστο, προστατευμένο φυσικό περιβάλλον και μικρό βοτανόκηπο, ενδεικτικό της Κυπριακής φύσης. Επίσης σε διάφορα σημεία θα αναρτηθεί ενημερωτικό υλικό που θα πληροφορεί τον επισκέπτη για τα είδη και της ιδιότητες των φυτών του χώρου. Αυτό πέρα από την δημιουργία μιας ευχάριστης όασης στο κέντρο της πόλης που θα μπορούσε να προσελκύσει επισκέπτες, επιτρέπει την διοργάνωση μικρής κλίμακας εκπαιδευτικών προγραμμάτων για την φύση, που θα απευθύνεται σε τουρίστες, ντόπιους, σχολεία και οργανωμένα σύνολά.

ΥΛΙΚΑ

Η επιλογή των υλικών της πρότασης μας έγινε με κύριο στόχο την αναβάθμιση και εκσυγχρονισμό της υποβαθμισμένη εικόνας που παρουσιάζει σήμερα το κτιριακό συγκρότημα, την αποφυγή μίμησης παλιών μορφολογικών στοιχείων, τον σεβασμό στην ιστορική αναδρομή του χώρου, αλλά την μειωμένη ανάγκη τους για συντήρηση. Επιπρόσθετα τα υλικά που χρησιμοποιούνται επιτρέπουν την σύνδεση του χώρου με τον εκσυγχρονισμένο χαρακτήρα της πόλης που το περιβάλει και επιτρέπει σε αυτόν να διεκδικήσει ισάξια το ενδιαφέρον επισκεπτών. Τα κύρια υλικά της πρότασης μας είναι:

1. Μπετόν μπεζ χρώματος σε δάπεδα για τους διαδρόμους, τον πλατειακό χώρο και την σκεπαστή αγορά, καθώς και σε παγκάκια. Η επιλογή του υλικού έγινε κυρίως γιατί α. επιτρέπει τον σαφή διαχωρισμό της επέμβασης μας από το υφιστάμενο β. τονίζει και αναδεικνύει τον αρχιτεκτονικό χαραχτήρα των περιμετρικών κτιρίων με την απλότητα και ουδετερότητα του γ. αντανακλά την φιλοσοφία της πρότασης μας για συνεχή «ροή» του χώρου και ανάδειξη των αντιθέσεων λόγω του ότι, είναι από την φύση του ένα ρευστό, αλλά και σύγχρονο υλικό.
2. Ξύλο σε δάπεδα διαδρομών και ανατολικού χώρου εστίασης, καθώς και σαν περίβλημα για τα κιόσκια της αγοράς.
3. Οξειδωμένος χάλυβας, κυρίως σε παγκάκια, διαχωριστικά ανθώνων και πράσινους τοίχους.
4. Πάνελ PVC σε συνδυασμό με πολυκαρπονικό χρώματος άσπρου και γαλακτώδες αντίστοιχα για το στέγαστρο της αγοράς και του χώρου εστίασης. Τα PVC πάνελ θα κοπούν και θα φέρουν μοτίβο που παραπέμπει μορφολογικά σε ανατολίτικα στοιχεία, ενισχύοντας με αυτό τον τρόπο τον αντιφατικό διάλογο μεταξύ παλιού και νέου, δυτικού και ανατολίτικου, που θέλει να ανάδειξη η πρόταση μας, ενώ ταυτόχρονα προσδίδει διαφάνεια και ένα ενδιαφέρον παιχνίδι φωτός και σκιάς. Η οπτική διαπερατότητα του υλικού επιτρέπει στο στέγαστρο να ενταχθεί ομαλά στον χώρο, χωρίς να αποκλείει την θέαση προς τα κτίρια περιμετρικά του.

ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ, ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΟΨΕΩΝ
Η συντήρηση και η αποκατάσταση των όψεων των περιμετρικών κτιρίων γίνεται με βάση τις αρχές συντήρησης που ορίζονται από τις Αρμόδιες Αρχές. Πέρα από αυτό, μικροεπεμβάσεις που γίνονται για να αποκλειστούν σημεία ή μέρη των οικοδομών που αισθητικά δεν είναι αποδεχτά, επιχειρείται με κατασκευές που σέβονται τον ιδιαίτερο χαρακτήρα των κτιρίων και είναι σαφώς διακριτικές. Πιο συγκεκριμένα η αναβάθμιση των όψεων επιτυγχάνεται με:

1. Την αφαίρεση ελαφριών και ευτελών κατασκευών ή μορφολογικών στοιχείων που δεν συνάδουν με τον αρχιτεκτονικό χαρακτήρα των κτιρίων και επαναφορά τους στην αρχική μορφή τους.
2. Συντήρηση της πέτρας, ξύλου, κεραμιδιών όπου υπάρχουν, καθώς και των σοβάδων στους τοίχους, και βάψιμο των όψεων με γήινα χρώματα σε ανοιχτές αποχρώσεις, αναβιώνοντας την ατμόσφαιρα κτιρίων του 19ου αιώνα
3. Την δημιουργία κεκλιμένων πράσινων τοίχων από οξειδωμένο χάλυβα και αναρριχητικά φυτά σε στρατηγικά σημεία, προκειμένου να αποκλειστούν οπτικά μη ελκυστικές περιοχές, βοηθητικές κατασκευές, μηχανολογικός εξοπλισμός, κτλ. Οι κατασκευές αυτές σε καμία περίπτωση δεν εφάπτονται με τα κτίρια, αλλά τοποθετούνται σε απόσταση που να επιτρέπει την απρόσκοπτη οπτική επαφή προς το κτίριο.
4. Την δημιουργία συνεχόμενης πορείας περιπάτου περιμετρικά της αυλής, η οποία σε αρκετά σημεία βρίσκεται σε απόσταση από τα κτίρια, έτσι ώστε, να επιτρέπει την δημιουργία λωρίδων πρασίνου που παρεμβάλλονται για να ενισχύσουν τις οπτικές φυγές προς αυτά και να συμβάλουν στην ανάδειξη τους.
5. Την διακριτική, άμεση φωταγώγηση των προσόψεων καταμήκος ολόκληρης της περιμέτρου προκειμένου οι προσόψεις των κτιρίων να τονίζονται την νύχτα και να δημιουργούν ένα εντυπωσιακό περίβλημα της εσωτερικής αυλής.

ΠΡΑΣΙΝΟ
Τα φυτά που επιλέγονται να μπουν είναι κυρίως ενδημικά και σε όλες τις περιπτώσεις έχουν μικρές ανάγκες σε νερό και συντήρηση. Αυτά κυρίως είναι βότανα, όπως λεβάντα, δάφνη, δεντρολίβανο, λασμαρί, ρίγανη, θυμάρι κ.α., δέντρα όπως κυπαρίσσι, ελιά, χαρουπιά, μουριά και τσακαράντα, ενώ στην περίπτωση των πράσινων τοίχων προτείνεται αγιόκλημα. Το πράσινο στην πρόταση μας παίζει σημαντικό ρόλο, αφού αποτελεί σημαντικό στοιχείο της σύνθεσης. Λειτουργεί ως “πληγή” μέσα στον αυστηρό αστικό ιστό, αναβαθμίζοντας την λειτουργία του συγκροτήματος και καθιστώντας το πιο ελκυστικό για τον επισκέπτη. Αυτό επιτυγχάνεται λόγω του ότι: 1. Λειτουργεί σαν διαχωριστικό μεταξύ διαδρομών – πλατείας και κτιρίων, που επιτρέπει πιο ήπια μετάβαση από τις σύγχρονες κατασκευές στις παλιές , ενώ “κρύβει” μη ελκυστικά σημεία της ανάπλασης. 2. Η ανάπτυξη του κατά μήκος ολόκληρης της ανάπλασης βοηθά τον περιπατητή να την διασχίσει πιο άνετα (υπό σκιά) και να την κάνει πιο ευχάριστη ακόμη και κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. 3. Βοηθά στον δροσισμό και σκίαση του χώρου, ρυθμίζοντας το μικροκλίμα της περιοχής και ενισχύοντας το αίσθημα άνεσης των επισκεπτών. 4. Η χρήση ενδημικών φυτών που δημιουργούν ενδεικτικά μικρής κλίμακας βοτανόκηπο σε συνδυασμό με ενημερωτικό υλικό που μπορεί να αναρτηθεί διακριτικά σε όλο το εύρος της ανάπλασης ενισχύει την προσέλευση επισκεπτών και ανάλογων περιηγήσεων επικεντρωμένων σε αυτό το στοιχείο.

ΦΩΤΙΣΜΟΣ
Εφαρμόζονται δυο είδη φωτισμού. 1. Έμμεσος: (α) κρυφός κάτω από διαδρόμους και επίπεδα, ο οποίος λειτουργεί ως φωτισμός πορείας όταν αυτή βρίσκεται στο πάτωμα, (β) κρυφός κάτω από παγκάκια και ξύλινες πλατφόρμες. 2. Άμεσος: (α) προβολείς εδάφους για φωτισμό και ανάδειξη κτιρίων και στεγάστρου, (β) φωτιστικό μεγάλου ύψους κατάλληλο για τον φωτισμό πλατειών, χώρων στάθμευσης κτλ. Στόχος της πρότασης είναι η ασφαλής περιδιάβαση της διαδρομής, η εξασφάλιση της οπτικής άνεσης, η μείωση της φωτορύπανσης, η εξοικονόμηση ενέργειας και η ανάδειξη της πορείας και των σημείων ενδιαφέροντος που την αποτελούν. Όλα τα φωτιστικά σώματα που θα χρησιμοποιηθούν θα είναι τεχνολογίας LED.