Αρχιτέκτονες: Δημήτρης Λουκαϊδης, Μαρία Φιλίππου, Νέαρχος Θεοδούλου, Χρυσαφένη Θεοδούλου, Σοφία Μπαγιαρτάκη, Μαρία Προκοπίου.

Εισαγωγή

Ανάγνωση Τόπου – Στόχος Μελέτης: Το Χάνι ήταν ένας χώρος, στον οποίο διέμεναν οι ταξιδιώτες και οι πραματευτές και αποτελούσε στάση ξεκούρασης. Ένας χώρος ανταλλαγής υλικών και πνευματικών αγαθών μεταξύ των ταξιδιωτών. Μια χοάνη εμπειριών. Η δομή του αποτελείται από αρχιτεκτονικά μέλη, τα οποία έχουν διαβρωθεί και αλλοιωθεί στο πέρασμα του χρόνου και των παρεμβάσεων που έχει δεχθεί ως τώρα. Σκοπός της μελέτης είναι η δημιουργία μιας ατμόσφαιρας στο χώρο, όπου θα ζωντανεύουν οι μνήμες του παρελθόντος και θα επαναπροσδιορίζει τον χαρακτήρα του Χανιού και του ιστορικού κέντρου της πόλης. Πέραν της ανάκλησης της ιστορικής μνήμης του Χανιού σε κάθε επισκέπτη, η μελέτη αποσκοπεί στην επίτευξη της επιχειρηματικής αειφορίας, στην οικονομική βιωσιμότητα και γενικότερα στην βελτίωση ποιότητας ζωής του Πάφιου.

Περιγραφή πρότασης

Ανάλυση χώρου: Ο χώρος ορίζεται από δύο άξονες και ένα περίβλημα, τα οποία συνθέτουν ένα σύμπλεγμα κτηριακών υπάρξεων που εμπερικλείει τρεις ανοιχτούς κεντρικούς χώρους. Ο ένας άξονας είναι αυτός που ξεκινά από την οδό Κανάρη, διαπερνά κάθετα τη στοά που ορίζει την είσοδο με την καμάρα που υφίσταται, διαπερνά το πέρασμα που ορίζει η σειρά κτηρίων που σήμερα στεγάζεται ο ξυλουργός και το βαφείο αυτοκινήτων και ολοκληρώνεται στο χώρο, όπου σήμερα είναι κενός και περιβάλλεται από έναν πέτρινο τοίχο. Ο άλλος άξονας ξεκινά από την οδό Βασιλίσσης Όλγας και διασταυρώνεται με τον προηγούμενο άξονα, ενώ επίσης, αντικρίζει έναν τυφλό τοίχο. Η ίδια η δομή του συμπλέγματος μιλά για ένα διάλογο χώρων και χρήσεων που ενδέχεται να μπλέκεται σε ένα πολύχρωμο καμβά χρήσεων και κίνησης. Η ίδια δομή των υφιστάμενων κτισμάτων αποτελεί ένα υποβλητικό κτηριακό σύνολο, το οποίο δημιουργεί ένα “θεατρικό σκηνικό”, που προκαλεί και προσκαλεί τον επισκέπτη – χρήστη του χώρου.

Συνθετικές Αρχές – concept: Η πρόταση έχει ως θεματική την επισκόπηση του ίχνους του παρελθόντος και την ανάγνωση του σαν μια δυναμική δομή που κινείται μεταξύ των ορίων, η οποία υφίσταται και λειτουργεί στο χώρο. Η ανασυγκρότηση των υπολειμμάτων του παρελθόντος εισάγεται μορφολογικά στο χώρο ως μια τρισδιάστατη χοάνη, αναπαράγοντας έτσι, το σχήμα που κάποτε ήταν το αίθριο του Χανιού. Στην ίδια λογική κυμαίνεται και η επαναπροσέγγιση της λειτουργίας του χώρου και των χρήσεων του προσδιορίζοντας έτσι, μια πιο σύγχρονη σκοπιά έκφρασης και δημιουργηκότητας του πολιτισμού. Η παρέμβαση χαρακτηρίζεται από μια καθαρότητα και δυναμισμό καθώς αναδιπλώνεται στο χώρο με ήπιες πτυχώσεις στις επιφάνειες της και εντάσσεται αρμονικά στο σύνολο των υφιστάμενων κτισμάτων. Μια βασική αρχή του concept είναι η διατήρηση των οπτικών φυγών από τον κεντρικό περιβάλλοντα χώρο-αυλή προς τα κτήρια και τον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο, αλλά και η δημιουργία καινούργιων μέσα από τις προτεινόμενες προσθήκες. Προτείνεται μια πλήρης λειτουργική αξιοποίηση του χώρου μέσα από το κτηριολογικό πρόγραμμα ως ένα διαδραστικό, εκπαιδευτικό και πολιτιστικό μοντέλο χώρου.

Η πρόταση: Η συνολική επέμβαση διαβάζεται ως μια “ροή” μέσα στο χώρο του Χανιού, τόσο στην μορφή, όσο και την λειτουργία του. Οι τρεις ενότητες χώρων έχουν μεταφραστεί ως “γειτονιές”, όπου διαδραματίζονται σκηνές από εργασία – παραγωγή και προβολή πολιτιστικού έργου, καθώς και αναψυχής. Ο χώρος έκθεσης ως διαμπερής όγκος ανοίγεται αφενός προς τον χώρο εκδηλώσεων και αφετέρου στον χώρο εργαστηρίων – δραστηριοτήτων συνδέοντας έτσι, τους χώρους αυτούς οπτικά, σε οριζόντιο επίπεδο και μορφολογικά σε κάθετο επίπεδο, δημιουργώντας έτσι, εκατέρωθεν την αίσθηση της στοάς – τούνελ. Με αυτό τον τρόπο δημιουργείται ένας διάχυτος άξονας κίνησης και επικοινωνίας μεταξύ των χρήσεων. Πέραν από τις απαιτούμενες χρήσεις, το ελεύθερο κτίσμα στη δυτική είσοδο μετατρέπεται σε installation room, όπου θα λειτουργεί ως πομπός επικοινωνίας για τον περαστικό. Θα είναι ένας ευέλικτος χώρος με διαδραστικές οθόνες ενημέρωσης για τα δρώμενα στον χώρο, καθώς και την ιστορία του Χανιού και της ευρύτερης περιοχής. Θα φιλοξενούνται ακόμη εκθέματα (installations) από τοπικούς και ξένους καλλιτέχνες. Επίσης, στο κτήριο με την σήμανση Ν2 προτείνεται η δημιουργία εστιατορίου ή πολυχώρου με δυνατότητα εκτόνωσης, των οποίων δραστηριοτήτων στο υπαίθριο χώρο. Επιλέχθηκε ο χαλκός ως κέλυφος των νέων κατασκευών, αναδεικνύοντας έτσι, ένα υλικό που χρησιμοποιείται από την αρχαιότητα στην Κύπρο σε μια σύγχρονη εκδοχή του, εντάσσοντας το αρμονικά με τα παραδοσιακά κτίσματα. Εν κατακλείδι, λόγω του περιορισμένου χώρου το στοιχείο της φύσης εντάσσεται με κάθετες φυτεύσεις στις δύο εισόδους και στον χώρο εκδηλώσεων καθώς και με μικρής έκτασης δεντροφύτευση.

Τεχνική περιγραφή

Αποκαταστάσεις: Η παρούσα πρόταση περιλαμβάνει την αξιοποίηση όλου του υπό μελέτη κτηριακού δυναμικού του συγκροτήματος μέσω της συντήρησης και αποκατάστασης των κτηρίων, σύμφωνα με τις γενικά παραδεκτές σήμερα αρχές που απορρέουν από το Χάρτη της Βενετίας, σε συνδυασμό με τις ειδικές συνθήκες και τα δεδομένα της συγκεκριμένης περίπτωσης. Γίνεται χρήση, όπου αυτό είναι δυνατόν, παραδοσιακών υλικών και τρόπων δομής, βελτιωμένων αν αυτό θεωρηθεί απαραίτητο. Τα δάπεδα εσωτερικά των κτηρίων προτείνεται να κατασκευαστούν από πατητές τσιμεντοκονίες σε διάφορους χρωματισμούς ανάλογα με τη χρήση. Τα κουφώματα θα είναι ξύλινα παραδοσιακά με διπλούς υαλοπίνακες. Αισθητική αναβάθμιση του συνόλου και προτεινόμενη ενοποίηση των εξωτερικών όψεων.

Προσθήκες: Όλες οι προσθήκες είναι από μεταλλικό σκελετό επενδυμένες από πανέλα χαλκού εξωτερικά και γυψοσανίδες. Ο εκθεσιακός χώρος προτείνεται να κατασκευαστεί ως αυτοφερόμενο μεταλλικό χωροδικτυώμα με την ίδια επένδυση εξωτερικά, όπως και οι υπόλοιπες προσθήκες. Τα στέγαστρα είναι επίσης, από μεταλλικό σκελετό και πανέλα χαλκού και αποτελούν συνέχεια των νέων κτηριακών όγκων στον όροφο. Σημειώνεται πως, η επιλογή της κατασκευής, των όποιων προσθηκών από μεταλλικά στοιχεία και γυάλινα πετάσματα έχει γίνει ούτως ώστε, οι κατασκευές αυτές να είναι πλήρως αναστρέψιμες, να είναι διακριτές και να μην προσομοιάζουν των αρχικών και να παρέχουν αίσθηση διαφάνειας έτσι ώστε, ο όγκος τους να μην προβάλλεται έντονα. Γενικά, η επιθυμία των μελετητών είναι το συγκρότημα να χαρακτηρίζεται από απλότητα.

Εξωτερικές εργασίες: Το μεγαλύτερο μέρος της επιφάνειας κατασκευάζεται από πλάκες και αποτελεί συνέχεια της υφιστάμενης πλακόστρωσης, η οποία διατηρείται και συμπληρώνεται. Οι υπόλοιπες επιφάνειες κατασκευάζονται με χυτά υλικά, είτε με τσιμεντοκονίες, έγχρωμες, χτυπητές, πατητές ή τραβηχτές, είτε με ξύλο. Φυσικά θα προβλεφθούν όλα τα απαραίτητα στοιχεία που συμπληρώνουν την γενική εικόνα και είναι απαραίτητα για την λειτουργία του χώρου, όπως φωτιστικά, κάδοι απορριμάτων, σήμανση κλπ.

Βιοκλιματική Προσέγγιση: Το μεγαλύτερο τμήμα των κτηριακών εγκαταστάσεων είναι υφιστάμενο και λόγω των παραδοασιακών υλικών δόμησης φέρει από μόνο του βιοκλιματικό χαρακτήρα. Θα ενισχυθεί με τοπικές, μικρής κλίμακας επεμβάσεις (στέγαστρα, μονώσεις δωμάτων, ενεργειακά κρύσταλλα κ.ο.κ.). Τα νέα κτήρια θα κατασκευαστούν σύμφωνα με τους κανονισμούς ενεργειακής απόδοσης κτηρίων.

Επίλογος

Η προτεινόμενη αρχιτεκτονική προσέγγιση αποσκοπεί στο να δημιουργήσει ένα χώρο, σταθμό αναφοράς, της σύγχρονης αντίληψης του πολιτισμού. Μέσω των δράσεων που ωθούνται στον προτεινόμενο τρόπο διαχείρισης του χώρου σε ταύτιση με την προσωπική αντίληψη των ίδιων των χρηστών, πλάθεται ένα χωρικό σύστημα, το οποίο ανακυκλώνει εμπειρίες μέσω της διαδικασίας παραγωγής του πολιτισμού και της έκθεσης του εμπλουτίζοντας το ανθρώπινο πνεύμα.