ATENO Architecture Studio: Ηλίας Θεοδωράκης, Γιώργος Φιορεντίνος
Studio SPACECRAFT: Rutger Stefan Oor
Σύμβουλοι: Πολιτικός Μηχανικός, Σταύρος Θεοδωράκης – Μηχανολόγος Μηχανικός Η. & Χ. Αργυρός

Χώρος & Μορφή
Νότια του “Ελένειου” Σχολείου ζητείται η προσθήκη ενός νέου κτηριακού συμπλέγματος που θα εμπλουτίσει τις υποδομές του εκατονταετούς δομήματος και θα στεγάσει χώρους εργαστηρίων, σίτισης και του νέου Νηπιαγωγείου. Λαμβάνοντας υπόψη τις υπαίθριες χωρικές ανάγκες άθλησης των παιδιών του Δημοτικού και προαυλισμού του Νηπιαγωγείου προτείνεται η κατασκευή ενός ενιαίου κτηρίου που θα υποδεχθεί όλες τις απαιτούμενες λειτουργίες.

Ανάμεσα στο νέο και το διατηρητέο κτίσμα θα τοποθετηθούν οι ζητούμενοι χώροι άθλησης προκειμένου να λειτουργήσουν ως διάφραγμα, που επιτρέπει να αναδειχθεί η αντιστικτική σχέση παλαιού και νέου και να αναγνωριστούν οι σχεδιαστικές αρετές κάθε εποχής. Παράλληλα, το νέο κτήριο θα λειτουργήσει ως όριο μεταξύ των δύο λειτουργικών ενοτήτων, Δημοτικού και Νηπιαγωγείου, επιτρέποντας την διαμόρφωση μιας προστατευμένης αυλής για τα νήπια στο νότιο άκρο του οικοπέδου. Στη νέα αυτή διαλεκτική σχέση υπαίθριων χώρων και κτηίων, το νέο δόμημα θα έχει χαμηλό ύψος, ώστε να ανταποκρίνεται στην κλίμακα των παιδιών, αλλά και να υποχωρεί στην κεντροβαρική, εμβληματική παρουσία του ιστορικού κτίσματος. Η μορφή του νέου κτηρίου βασίζεται στην εναπόθεση δύο όμοιων πρισμάτων σχήματος “Γ”. Το πρώτο, πυκνό σε λειτουργικές ενότητες, υποχωρεί σε κάθε πλευρά προς το επικαθήμενο του με στόχο να λειτουργήσει ως ένα συμπαγές “βάθρο” προστατευμένο από τον ήλιο. Μεταξύ δύο πλακών, του δαπέδου και της οροφής, το δεύτερο θα διαμορφωθεί από μια κυματοειδή χειρονομία που πυκνώνει και αραιώνει, εισέχει και εξέχει του αυστηρού ορίου του πρίσματος πλάθοντας έναν πιο ανάλαφρο, μετέωρο όγκο, όπου εναλλάσσονται οι εσωτερικοί, οι στεγασμένοι και οι υπαίθριοι χώροι.

Λειτουργική Διάρθρωση
Στο πλαίσιο της πρότασης, οι στάθμες αναφοράς του έργου επαναπροσδιορίζονται. Με την ανακατασκευή των γηπέδων, ο χώρος αθλητικών δραστηριοτήτων ανυψώνεται κατά 50εκ. φέρνοντάς τον στο ίδιο επίπεδο με το υφιστάμενο, δαπεδοστρωμένο, επίπεδο αυλής που εφάπτεται της νότιας πλευράς του Ελένειου. Το νέο κτήριο αναπτύσσεται σε δύο κύριες στάθμες που συγκροτούν και τις διακριτές λειτουργικές ενότητες του Δημοτικού και του Νηπιαγωγείου, όπου καθεμία έχει ανεξάρτητη πρόσβαση από την οδό Αγ. Ελένης. Στην χαμηλότερη στάθμη, 1 μέτρο χαμηλότερα από τα γήπεδα και τον δρόμο, αναπτύσσεται το Νηπιαγωγείο προσανατολισμένο προς την νότια αυλή του. Η είσοδος στο κτήριο, κεντρικά τοποθετημένη, επιτρέπει την άμεση, εσωτερική πρόσβαση σε όλους τους χώρους του Νηπιαγωγείου. Χάρη στην επιμήκη μορφή του δομήματος, όλοι οι χώροι έχουν φυσικό φωτισμό. Ειδικά οι αίθουσες των νηπίων σχεδιάζονται ως άμεση συνέχεια της αυλής εξασφαλίζοντας διαμπερή αερισμό και θεάσεις προς το γειτονικό “Ελένειο”. Η στεγασμένη αυλή, ικανή στο μέλλον να αποτελέσει την 3η αίθουσα του Νηπιαγωγείου, τοποθετείται προς τα ανατολικά, ενώ προς τα δυτικά, στην στενή πλευρά του κτηρίου βρίσκεται ο χώρος προετοιμασίας φαγητού και το εστιατόριο των νηπίων.

Στον υπερκείμενο όροφο, σε ύψος 2.80μ από τα γήπεδα τοποθετούνται τα εργαστήρια του Δημοτικού. Η πρόσβαση εξασφαλίζεται μέσα από μια πλατιά σκάλα ανόδου προς τον επιμήκη στεγασμένο διάδρομο που διαμοιράζει τους μαθητές στις αίθουσες προς τα ανατολικά και δυτικά του κτηρίου. Χαρακτηριστική χειρονομία στη στάθμη αυτή αποτελεί η διαμόρφωση μικρών υπαίθριων αυλών που παρεμβάλλονται μεταξύ των αιθουσών προκειμένου να εξασφαλίζεται διαμπερής αερισμός και δροσισμός, αλλά και για να επανέλθει η παρουσία της φύσης ως αντιδιαστολή προς το “κενό” που δημιουργούν τα γήπεδα. Όμοια με το Νηπιαγωγείο, στην στενή πλευρά τοποθετείται το εστιατόριο του Δημοτικού δίνοντας τη δυνατότητα οι δύο αίθουσες φαγητού να λειτουργήσουν από κοινού εφόσον απαιτηθεί. Τέλος, συνεπίπεδα με τα γήπεδα βρίσκονται το κυλικείο στο ανατολικό άκρο και το ιατρείο στο δυτικό, ώστε να εξασφαλίζεται η εύκολη πρόσβαση από όχημα σε περίπτωση ανάγκης.

Υφές & Υλικότητα
Οι χρωματισμοί, οι υφές και τα υλικά επιλέγονται με στόχο την υποστήριξη της σχεδιαστικής πρότασης και την αρμονική ένταξη του νέου κτηρίου στην ευρύτερη σύνθεση που διαμορφώνεται στο οικόπεδο από το “Ελένειο”, τα γήπεδα και τα δέντρα. Το Νηπιαγωγείο, επιχρισμένο σε terracotta απόχρωση σαν γεννημένο από το έδαφος, λειτουργεί ως μια οπτική συνέχεια που παραλαμβάνει το υλικό επικάλυψης των γηπέδων, σε χρωματισμούς συναφείς με την λιθοδομή και τη στέγη του διατηρητέου κτίσματος. Η όψη προς το Ελένειο ντύνεται με κατακόρυφες περσίδες επαναλαμβάνοντας το λεξιλόγιο του υπερκείμενου ορόφου των εργαστήριών. Αντίθετα, η όψη προς τον νότο, σκιασμένη από έναν πρόβολο 2,5μ, προσανατολίζεται προς την αυλή με μεγάλα υαλοστάσια που γεφυρώνουν οπτικά και λειτουργικά τον εσωτερικό με τον εξωτερικό χώρο. Τα εργαστήρια του Δημοτικού, προκειμένου να αποτελέσουν έναν οπτικά ανάλαφρο όγκο που ίπταται, δημιουργούνται από ένα συνδυασμό υλικών σε λευκή απόχρωση. Ανάγλυφη θερμοπρόσοψη, διάτρητα πανέλα και κατακόρυφες αλουμινένιες περσίδες συνδιάζονται προκειμένου να δημιουργήσουν μια συνεχώς μεταβαλλόμενη όψη που πυκνώνει και αραιώνει. Η επιλογή αυτή δημιουργεί ένα παιχνίδι φωτός, σκιάς και βλέμματος, τόσο για τον εξωτερικό παρατηρητή, όσο και για εκείνους που βρίσκονται εντός του κτηρίου. Παράλληλα, η φύτευση, στους υπαίθριους χώρους μεταξύ των εργαστηρίων, δημιουργεί τοπικές ενότητες δροσιάς που “μαλακώνουν” την όψη του κτηρίου.

Φέρων Οργανισμός & Μηχανολογικός εξοπλισμός
Ο φέρων οργανισμός του κτηρίου, κατασκευάζεται από οπλισμένο σκυρόδεμα. Ισχυρά οριζόντια διαφράγματα συνδεόμενα με ισχυρά κατακόρυφα τοιχώματα, κατάλληλα διαταγμένα, δημιουργούν ικανά πλαίσια στην διαμήκη διεύθυνση και υπερεπαρκείς προβόλους στην εγκάρσια. Διασφαλίζεται έτσι η ασφαλής απόκριση του κτιρίου σε κατακόρυφες και οριζόντιες στατικές και δυναμικές δράσεις. Η μορφή σχήματος “Γ” του κτηρίου οριζοντιογραφικά δεν προβληματίζει, θέτει πάντως προς διερεύνηση στην επόμενη φάση της μελέτης, αν είναι αναγκαίος ο πλήρης διαχωρισμός του κτηρίου, σε δύο επιμέρους ορθογώνια τμήματα με αρμό πλήρους διαχωρισμού. Ο σχεδιασμός του κτηρίου δύναται να υπερκερνά τα πρότυπα ενεργειακού σχεδιασμού. Οι μηχανολογικές εγκαταστάσεις ψύξης θέρμανσης θα είναι σχεδιασμένες ώστε να έχουν την βέλτιστη απόδοση με την ελάχιστη κατανάλωση. Ο φωτισμός θα ικανοποιεί τις απαιτήσεις κάθε χώρου και θα ελέγχεται με κατάλληλους αισθητήρες φωτός – κίνησης για την μείωση της ενεργειακής κατανάλωσης. Το έργο θα λειτουργεί με αντλίες θερμότητας και φωτοβολταϊκά πάνελ. Υπολογίζεται πως αν εγκατασταθούν 100τμ φωτοβολταϊκών στο δώμα, είναι εφικτό να μηδενιστούν οι ενεργειακές απαιτήσεις του έργου.

Επίλογος
Με την σφαιρική προσέγγιση των ζητουμένων του διαγωνισμού συγκροτείται μια πρόταση για ένα σύγχρονο κτήριο εκπαίδευσης τεχνικά, λειτουργικά και αισθητικά άρτιο. Η λειτουργική διάρθρωση σε δύο στάθμες – ενότητες διαμορφώνει δύο ανεξάρτητους κόσμους, για το Νηπιαγωγείο και το Δημοτικό που αφήνουν επαρκή χώρο για υπαίθριους χώρους δραστηριοτήτων και φύσης με μέριμνα για την εύκολη πρόσβαση όλων. Η μορφολογική ποιότητα εξασφαλίζεται δίχως να επισκιάζει τη λειτουργία. Αντιθέτως, την ενισχύει με χώρους σκιάς, διαμπερείς, φωτεινές αίθουσες και ευελιξία στην κυκλοφορία. Η πρόταση ενός δομήματος με μισό ύψος από το γείτονα του αναγνωρίζει την συμπληρωματική του θέση. Το νέο κτίριο αποτελεί ένα σύγχρονο έργο που στέκεται με σεβασμό προς το ιστορικό οικοδόμημα. Παλαιό και νέο συνυπάρχουν αρμονικά.