Σε ένα από τα σημαντικότερα μέρη φυσικής ομορφιάς του τόπου μας, στο Δασικό Πάρκο Κάβο Γκρέκο, το Τμήμα Δασών δημιούργησε ένα Κέντρο Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης, που παρέχει διάφορα μέσα στον επισκέπτη πληροφορίες για τα οικολογικά χαρακτηριστικά του πάρκου. Ο σχεδιασμός του κτηρίου ανατέθηκε στους Αρχιτέκτονες Μάριο Οικονομίδη και Μαρία Ακκελίδου, οι οποίοι κέρδισαν το Α’ Βραβείο στον διαγωνισμό που προκήρυξε το Τμήμα Δασών. Το κτήριο φιλοξενεί εκθεσιακό χώρο, αίθουσα προβολών, αίθουσα εκπαίδευσης, χώρο πληροφοριών με κατάστημα πώλησης αναμνηστικών και ένα μικρό αναψυκτήριο.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

• Βασικός στόχος του Τμήματος Δασών ήταν η δημιουργία ενός Κέντρου που να συμβάλλει στην ευαισθητοποίηση του πολίτη στα προβλήματα που θέτει η συνύπαρξη μιας καταναλωτικής κοινωνίας με εύθραυστα φυσικά οικοσυστήματα. Το Κέντρο παρέχει στους επισκέπτες ενημέρωση και φιλοξενεί εκθέματα, αναφορικά με τα χερσαία και θαλάσσια οικολογικά χαρακτηριστικά της χερσονήσου του Κάβο Γκρέκο. Το κτήριο χρησιμοποιείται επίσης, ως χώρος εκπαίδευσης για παιδιά της δημοτικής και μέσης παιδείας και εντάσσεται σε σχετικό πρόγραμμα με τη συνεργασία του Τμήματος Δασών και του Υπουργείου Παιδείας.
• Το Κέντρο περιλαμβάνει χώρο υποδοχής, αίθουσα προβολών και διαλέξεων, αίθουσα διδασκαλίας και περιβαλλοντικής ενημέρωσης, αίθουσα εκθεμάτων, τρία θαλάσσια ενυδρεία, αναψυκτήριο και βοηθητικούς χώρους.
• Ο χώρος ανέγερσης βρίσκεται μέσα στα όρια του Εθνικού Δασικού Πάρκου του Κάβο Γκρέκο και συγκεκριμένα στη συμβολή του παλαιού δρόμου Αγίας Νάπας – Πρωταρά με τον δρόμο που οδηγεί προς τους Άγιους Ανάργυρους.
• Οι εργασίες ανέγερσης του κτηρίου ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο 2015 και η συνολική δαπάνη ανήλθε (περίπου) στα €1.400.000,00. Το συνολικό εμβαδόν του κτιρίου είναι 895τμ

ΤΟΠΙΟ ΚΑΒΟ ΓΚΡΕΚΟ

Το τοπίο της χερσονήσου είναι αδρό, ρωμαλέο, δωρικό – κυριαρχούν οι βράχοι, η οξειδωμένη κόκκινη γη, οι αόρατοι και οι αγριελιές, η θάλασσα. Γι’ αυτό, ο βασικός προβληματισμός των μελετητών και η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετώπισαν στον σχεδιασμό – περιστρεφόταν γύρω από το ερώτημα: τί είδους κτήριο, ποιά αρχιτεκτονική αρμόζει στο χώρο αυτό – πώς εντάσσεται ένα τέτοιο κτήριο στο τοπίο του Κάβο Γκρέκο; Αναζητήθηκαν ερεθίσματα και αναφορές στον τόπο – το genius loci – στο πνεύμα του Τόπου. Το Κάβο Γκρέκο έδωσε την “πρώτη ύλη” για να συνδεθεί η αρχιτεκτονική του Κέντρου Περιβαλλοντικής Ενημέρωσης.

ΒΑΣΙΚΕΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ

Μέσα από την επεξεργασία του πιο πάνω πρωτογενούς προβληματισμού διαμορφώθηκαν οι βασικές επιδιώξεις του σχεδιασμού:

• Δημιουργία ενός κτηρίου γήινου, μορφολογικά απλού, που συνδιαλέγεται με τις υφές, τα υλικά, τα χρώματα και το ρωμαλέο τοπίο του Κάβο Γκρέκο και αποτελεί φυσική του προέκταση.
• Δημιουργία ενός κτηρίου που χαρακτηρίζεται από εσωστρέφεια, όπου το τοπίο αποκαλύπτεται στον επισκέπτη έμμεσα και υπαινικτικά, οξύνοντας κατ’αυτό τον τρόπο την διαλεκτική σχέση φύσης, κτηρίου και επισκέπτη.
• Βιωματική πρόσληψη και ανάγνωση των υλικών, των χρωμάτων και των μοναδικών χαρακτηριστικών του τοπίου, μέσα από την αρχιτεκτονική του κτηρίου.
• Ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων στο περιβάλλον.
• Υιοθέτηση απλών και εύκολα αναγνωρίσιμων μεθόδων για την ορθή βιοκλιματική συμπεριφορά του κτηρίου.

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΣΥΝΘΕΣΗΣ

Μέσα από το ψηλάφισμα των υλικών, των χρωμάτων και των υφών του Κάβο Γκρέκο, δημιουργήθηκε ένα κτήριο γήινο και έντονα βιωματικό, όπου ο επισκέπτης μπορεί να αναγνώσει άμεσα τα μοναδικά χαρακτηριστικά της περιοχής. Η μορφή είναι κατ’ επιλογή απλή, δωρική και συνδιαλέγεται με το ρωμαλέο τοπίο του Κάβο Γκρέκο αρμονικά, χωρίς να δεσπόζει σε αυτό. Οι επιλογές των υλικών και η σύνθεση της υλικής υπόστασης του κτηρίου συνδιαλέγεται με την υλικότητα του τοπίου. Η φυσική τοπογραφία ρέει μέσα στο κτήριο, συνθέτοντας ένα πλούσιο συντακτικό κίνησης και χωρικών εμπειριών. Το κτήριο είναι εσωστρεφές. Η σχέση του επισκέπτη με το έξω παραμένει υπαινικτική∙ αποκαλύπτεται σ’ αυτόν είτε στιγμιαία, είτε με τρόπο ελλειπτικό. Ο ανοικτός περιβάλλοντας χώρος οριοθετείται με δύο επιμήκη τοιχία, κατασκευασμένα από μεταλλικούς κλωβούς γεμάτα με θραυστό βράχο της περιοχής. Ο επισκέπτης βιώνει την κατάβαση στο εσωτερικό του κτηρίου ακολουθώντας το μονοπάτι ανάμεσα στα επιμήκη τοιχία, περνώντας από τον ανοικτό ορίζοντα του περιβάλλοντα χώρου στον βυθισμένο ημιυπαίθριο χώρο της εισόδου και μετά στον εσωτερικό χώρου του κτηρίου. Δύο αίθρια χωροθετούνται διαδοχικά ανάμεσα στους εσωτερικούς χώρους, οργανώνοντας το συντακτικό του χώρου και εμπλουτίζοντας την αρχιτεκτονική σύνθεση με διαμπερείς χωρικές σχέσεις.Ταυτόχρονα λειτουργούν ως ρυθμιστές του μικροκλίματος του κτιρίου με τον παθητικό δροσισμό και φυσικό εξαερισμό που προσφέρουν στο εσωτερικό του. Η αίθουσα εκθεμάτων αποτελεί την κατάληξη της πορείας του επισκέπτη μέσα στο κτήριο. Η θάλασσα αποκαλύπτεται για μοναδική φορά στον επισκέπτη μέσα από ένα κάδρο – παρατηρητήριο στην είσοδο της αίθουσας.

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ – ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ – ΥΛΙΚΑ

Η επιλογή της κατασκευαστικής λογικής και των υλικών του κτηρίου, προσδιορίστηκαν από τις βασικές επιδιώξεις του σχεδιασμού και της αρχιτεκτονικής ιδέας, πειθαρχώντας σε αυτά με απόλυτη συνέπεια. Βασικό κριτήριο της επιλογής του φορέα ήταν η ελαχιστοποίηση των δυσμενών επιδράσεων στον περιβάλλοντα χώρο κατά τη φάση της κατασκευής. Επιλέγοντας χαλύβδινο φορέα αποφεύχθηκε η χρήση βαρέων μηχανημάτων και ελαχιστοποιήθηκε η χρήση σκυροδέματος. Ο φορέας κατασκευάστηκε εκτός του περιβάλλοντος χώρου και απλώς συναρμολογήθηκε επί τόπου. Το εξωτερικό κέλυφος του κτηρίου κατασκευάστηκε εξολοκλήρου από ξηρή κατασκευή, αποτελούμενη από διπλό περίβλημα: το πρώτο, το στεγανό, από σύνθετη διαστρωματωμένη και μονωμένη ξηρή τοιχοποιία, η οποία περιβάλλει τον χαλύβδινο φορέα ενώ το δεύτερο (της εξωτερικής όψης) είναι αεριζόμενη όψη από επένδυση με πλάκες corten steel. Τα επιμήκη τοιχία που περιβάλλουν και ορίζουν το κτήριο κατά μήκος του άξονα ανατολής – δύσης, είναι κατασκευασμένα από μεταλλικούς κλωβούς (gabions) συναρμολογημένους και γεμισμένους επί τόπου, με τα μπάζα από θραυστό βράχο που εξορύχτηκαν κατά την εκσκαφή της θεμελίωσης του κτιρίου. Το εσωτερικό κέλυφος και οι διαχωρισμοί των χώρων είναι από γυψοσανίδα. Τα δάπεδο κατασκευάστηκε επί τόπου από χυτό ρεοπλαστικό τσιμεντοκονίαμα. Η αντίθεση της υλικής υπόστασης του εξωτερικού περιβλήματος και του εσωτερικού του κτιρίου δεν είναι τυχαία. Αποσκοπεί στην ανάδειξη της διαλεκτικής σχέσης μεταξύ του τοπίου της χερσονήσου και του αρχιτεκτονικού χώρου. Οι εποχές και το κλίμα της περιοχής αφήνουν το αποτύπωμά τους πάνω στο κτήριο αλλοιώνοντας συνεχώς, μέσα στο χρόνο, το corten steel και τα λίθινα τοιχία.

ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ

Σημαντική παράμετρος του σχεδιασμού υπήρξε η δημιουργία ενός κτηρίου με ορθή βιοκλιματική συμπεριφορά, μέσα από απλούς, εύκολα αναγνωρίσιμους από τον επισκέπτη τρόπους. Το κτήριο γίνεται με αυτό τον τρόπο εργαλείο περιβαλλοντικής ενημέρωσης. Συγκεκριμένα, στοχεύσαμε στον περιορισμό των θερμικών απωλειών το χειμώνα και στη μείωση των θερμικών απολαβών το καλοκαίρι με τους εξής τρόπους:

• Επιλογή ενός συμπαγούς, ορθογώνιου σχήματος συνεπάγει μείωση των εκτεθειμένων στις εξωτερικές θερμοκρασίες επιφανειών. Οι θερμικές απώλειες τον χειμώνα και οι θερμικές απολαβές το καλοκαίρι μειώνονται.
• Κατασκευή ενός συμπαγούς περιβλήματος με μεγάλη θερμική μάζα συνεπάγε αύξηση της θερμοχωρητικότητας και της θερμομονωτικής ικανότητας του κτηρίου.
• Ταυτόχρονα, η υιοθέτηση διπλού εξωτερικού κελύφους στο κτήριο, με εξωτερική αεριζόμενη όψη από λαμαρίνες corten, συνεισφέρει σημαντικά στην επίτευξη δροσισμού του δεύτερου (στεγανού) περιβλήματος του κτηρίου. Η θερμική αγωγιμότητα διαμέσου των εξωτερικών επιφανειών μέσα στο κτήριο μειώνεται.
• Τα σκιασμένα αίθρια προστατεύουν τις εξωτερικές επιφάνειες του κτηρίου, διατηρώντας σ΄ αυτές χαμηλότερες θερμοκρασίες. Ταυτόχρονα το νερό στις ξέβαθες δεξαμένες συνεισφέρει στην επίτευξη δροσισμού με εξάτμιση.
• Τέλος, τα αίθρια υποβοηθούν στην προώθηση του φυσικού αερισμού του κτηρίου κατά τη διάρκεια της νύκτας.

Το κτήριο βραβεύθηκε με Κρατικό Βραβείο Αρχιτεκτονικής 2016, στην Κατηγορία “Αρχιτεκτονική ενταγμένη στο φυσικό τοπίο”