Έπαινος - Αρχιτεκτονικό Βραβείο εις Μνήμην Αλέξη Θεοδοσιάδη
Αρχιτεκτονικό Εργαστήρι Αγησιλάου & Καλαβάς
Στόχος ήταν η διαμόρφωση θεματικής (περιβαλλοντικής και πολιτιστικής) διαδρομής με την ονομασία “Αφροδίτη” δυτικά της κοινότητας Ίνειας, μήκους 2χλμ περίπου, από τις νοτιοδυτικές παρυφές του οικισμού μέχρι τα γεωμορφώματα της Κόρακης και της Αλυκούς σε θέση με πανοραμική θέα προς τον κόλπο της Λάρας και τον Ακάμα. Το έργο αφορούσε δύο βασικές ενότητες:
- Τον εξωραϊσμό και αναδιαμόρφωση του υφιστάμενου δρόμου από τον πυρήνα του οικισμού μέχρι και τα γεωμορφώματα της Αλυκούς και
- Επιμέρους σημειακές επεμβάσεις σε επτά διαφορετικά σημεία της διαδρομής (κέντρο ενημέρωσης, μικρός χώρος στάθμευσης, διαμόρφωση περιβάλλοντος χώρου εξωκκλησιών Αγίου Ιακώβου και Χριστού, συντήρηση υδατοδεξαμενής και διαμόρφωση του χώρου πέριξ αυτής, εξέδρες θέας, πεζογέφυρα, τέρμα διαδρομής).
Η όλη διαδικασία για εξασφάλιση αδειών και εγκρίσεων διήρκησε γύρα στα δέκα χρόνια. Τα σχέδια και οι μελέτες έπρεπε να τύχουν κατά περίπτωση, πέρα του Τμήματος Πολεοδομίας και Οικήσεως και της Επαρχιακής Διοίκησης Πάφου, της έγκρισης του Τμήματος Αρχαιοτήτων, της Υπηρεσίας Περιβάλλοντος, της Υπηρεσίας Θήρας, του Φορέα Κυκλοφοριακών Μελετών, του Τμήματος Αναπτύξεως Υδάτων και της Ιεράς Μητρόπολης Πάφου. Το έργο εντάχθηκε στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας και χρηματοδοτήθηκε από τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Προϋπάρχουσα Κατάσταση
Ευρύτερη Περιοχή
Η Κοινότητα Ίνειας βρίσκεται στην επαρχία Πάφου, σε περιοχή περιβαλλοντικού ενδιαφέροντος (Ακάμας) και γειτνιάζει με περιοχές τουριστικής ανάπτυξης (Πόλη Χρυσοχούς, Κόλπος Κοραλλίων). Το ευρύτερο περιβάλλον μέσα στο οποίο εντάσσεται το έργο παρουσιάζει μοναδικό ενδιαφέρον και πλούσια εναλλαγή εντυπώσεων, καθώς επίσης και πολύμορφο ιστορικό απόθεμα, ευρήματα και μνημεία.
Περιοχή Έργου
Η πορεία – διαδρομή οριζόταν κυρίως από ξερολιθιές, οι οποίες στο μεγαλύτερο ποσοστό τους είχαν καταρρεύσει, αλλά και από φυσικούς βράχους και ογκόλιθους, γραμμικές φυτεύσεις, θάμνους και άγρια βλάστηση που είχε καλύψει μέρος των ξερολιθιών και των βράχων. Το οδόστρωμα ήταν κυρίως σκυρόδετο και σε άσχημη κατάσταση, γεμάτο ρηγματώδεις.
Στόχοι Επέμβασης
Αναβάθμιση της λειτουργικής υποδομής της διαδρομής, τόσο για την εξυπηρέτηση των οχημάτων, όσο κυρίως για την ασφαλή και άνετη χρήση από τον πεζό. Ανάδειξη και προβολή του πολιτισμικού και περιβαλλοντικού πλούτου της περιοχής, ώστε να αποτελέσει αφορμή για αναβάθμιση της επισκεψιμότητας της περιοχής και προσέλκυση εναλλακτικών μορφών τουρισμού. Γενικότερα, προστασία, ανάδειξη και προβολή ενός μοναδικού πολιτισμικού και φυσικού τοπίου.
Πρόταση
Διαμόρφωση Πορείας – Δρόμου
Τα όρια του δρόμου, όπου αυτά ορίζονταν από βράχους, δέντρα ή ξερολιθιές, παρέμειναν ως είχαν και οι ξερολιθιές συντηρήθηκαν ή ανακατασκευάστηκαν στο ίχνος αυτών που προϋπήρχαν. Για τις ανακατασκευές επαναχρησιμοποιήθηκε το επιτόπου υλικό, ενώ για τις νέες λιθοδομές και αυτές που σωζόταν μόνο το ίχνος τους χρησιμοποιήθηκα πέτρα, η οποία συλλέχθηκε από την γύρω περιοχή. Η διαμόρφωση της πορείας – διαδρομής διαχωρίζεται σε τρεις ζώνες σε ισοσταθμία: στην κεντρική ζώνη όδευσης του αυτοκινήτου και στις δύο πλευρικές ζώνες διακίνησης του πεζού. Η κεντρική ζώνη καθορίστηκε με σταθερό πλάτος 3,20μ ενώ οι πλευρικές με 1,15μ σε όσα σημεία της διαδρομής δεν υπήρχαν ξερολιθιές ή ίχνη αυτών, βράχοι ή άλλα φυσικά στοιχεία. Στις περιπτώσεις όπου υπήρχαν τέτοιου είδους φυσικά στοιχεία, το πλάτος της ζώνης διακίνησης πεζού κυμαίνεται ανάλογα, ώστε το λιθόστρωτο να φτάνει μέχρι τις λιθοδομές, βράχους κλπ, αποτελώντας ταυτόχρονα (οι ξερολιθιές, οι βράχοι και τα λοιπά φυσικά στοιχεία) το φυσικό όριο του λιθοστρώτου. Η λιθόστρωση εισχωρεί αστον ασφαλτοτάπητα 1*
1* Οι αρχικοί όροι εντολής (όπως καθορίζονταν μέσα από το Συμβόλαιο του Εργοδότη) προέβλεπαν δρόμο πλάτους 11μ, κάτι που εκ των πραγμάτων θα ήταν καταστροφικό ως προς τα φυσικά στοιχεία (βράχους, ξερολιθιές, δέντρα και βλάστηση) εκατέρωθεν του προϋπάρχοντος δρόμου. Μετά από επιμονή των Αρχιτεκτόνων και εξασφάλιση της σύμφωνης γνώμης του Εργοδότη και όλων των εμπλεκομένων φορέων και υπηρεσιών, το πλάτος του δρόμου μειώθηκε κατά το ήμισυ και επανακαθορίστηκε στα 5,50μ (3,20μ κεντρική λωρίδα + 1,15μ εκατέρωθεν). Οπότε, συνεπακόλουθα και το κόστος του έργου μειώθηκε δραστικά.
Κέντρο Ενημέρωσης (Αφετηρία Διαδρομής)
Κατεδάφιση του υφιστάμενου κτίσματος που ανήκε στο Κοινοτικό Συμβούλιο και κατασκευή νέου, αξιοποιώντας την δεσπόζουσα θέση του στην αρχή της διαδρομής και σηματοδοτώντας, μέσα από την ίδια την μορφή του κτίσματος, την αφετηρία του έργου. Το νέο αυτό κέλυφος στόχο έχει να λειτουργήσει ως Κέντρο Ενημέρωσης και Πληροφόρησης του κοινού σε σχέση με τον ίδιο τον οικισμό αλλά και την διαδρομή ειδικότερα, με αναφορές στα σημεία ενδιαφέροντος, την ιστορία, τους μύθους και τις παραδόσεις που αφορούν στον χώρο. Το κτήριο εσωτερικά διαμορφώνεται έτσι που η διαδρομή να ξεκινά μέσα από αυτό, ως μια πορεία με διαφορετικές ποιότητες χώρου: στενώματα, ανοίγματα, ξέφωτα… Όλες οι εσωτερικές επιφάνειες του κτηρίου (τοίχοι, ταβάνια) είναι από εμφανές σκυρόδεμα και το δάπεδο από πατητή τσιμεντοκονία στο χρώμα του σκυροδέματος για ενοποίηση αντιληπτικά του χώρου και ανάδειξη της ογκοπλασίας του κτηρίου.
Χώροι Στάθμευσης
Μικρός αριθμός χώρων στάθμευσης εντάσσονται στην περιοχή του γηπέδου και στον προαύλιο χώρο των εξωκκλησιών.
Εξωκλήσια Αγίου Ιακώβου και Χριστού
Στο ένα τρίτο περίπου της διαδρομής βρίσκονται τα κατά κορυφή κτισμένα εξωκκλήσια των Αγίου Ιακώβου και Χριστού με εκτεταμένο υπαίθριο χώρο. Ο περιβάλλοντας χώρος των εξωκκλησιών διαμορφώθηκε έτσι ώστε να αποτελέσει τον αύλειο χώρο των παρεκκλησιών και ένα από τα σημεία στάσης. Οι εργασίες διαμόρφωσης του περιβάλλοντος χώρου του μνημείου εποπτεύονταν ταυτόχρονα από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Τα σχέδια της μελέτης αναθεωρήθηκαν και προσαρμόστηκαν κατά το στάδιο κατασκευής, όταν κατά τις χωματουργικές εργασίες αποκαλύφθηκαν τάφοι και βράχοι στο προαύλιο των εξωκκλησιών. Οι βράχοι κρίθηκε σκόπιμο να ενταχθούν στην όλη διαμόρφωση, ενώ οι τάφοι καταχωρήθηκαν σύμφωνα με τις υποδείξεις (υλικά, μεθοδολογία) του Τμήματος Αρχαιοτήτων.
Μέγα Πηγάδι
Βρίσκεται στο μέσο περίπου της διαδρομής. Πρόκειται για πετρόκτιστη δεξαμενή της περιόδου της Αγγλοκρατίας (1950). Κατασκευάστηκε για συγκέντρωση του νερού παρακείμενης πηγής, για άρδευση των καλλιεργειών. Στα πλαίσια του έργου, αποκαταστάθηκε, συντηρήθηκε και αναδείχθηκε η δεξαμενή μαζί με το λιθόστρωστο και δίκτυο νευραύλακων . κατεδαφίστηκε μεταγενέστερος τοίχος αντιστήριξης από σκυρόδεμα (που βρισκόταν πάνω από τοίχο της δεξαμενής) μετακινήθηκε βορειότερα η όδευση του δρόμου και αναδιαμορφώθηκε ο περιβάλλοντας χώρος.
Πλάτωμα και Εξέδρες Θέας
Εβδομήντα μέτρα περίπου από το Μέγα Πηγάδι υπάρχει πλάτωμα με πανοραμική θέα της γύρω περιοχής. Στον χώρο αυτό κατασκευάστηκαν τρεις εξέδρες θέας, πλαίσια καδραρίσματος σημείων ενδιαφέροντος στο γύρω τοπίο. Εξωτερικά οι τρεις κατασκευές επενδύθηκαν με ξύλο (ταβάνια, τοίχοι, δάπεδα), ενώ εξωτερικά με φύλλα προοξειδωμένης λαμαρίνας, ώστε να εντάσσονται οργανικότερα στο τοπίο.
Πεζογέφυρα Παρατήρησης της Φύσης
Πάνω από το Αργάκι του Λάκκου κατασκευάστηκε πεζογέφυρα, η οποία καταλήγει σε στεγασμένη πλατφόρμα / εξέδρα. Η όλη κατασκευή είναι από ξύλο και μέταλλο. Το σκέπαστρο πάνω από την εξέδρα επενδύθηκε με φύλλα χαλκού, τα οποία όταν θα αποκτήσουν την φυσική τους πατίνα θα συμβάλλουν στην ενσωμάτωση της κατασκευής στο φυσικό τοπίο.
Τέρμα Διαδρομής
Στο τέρμα της διαδρομής, σε δεσπόζουσα θέση και με πανοραμική θέα τον κόλπο της Λάρας, κατασκευάστηκε ημιϋπόσκαφη κατασκευή από προοξειδωμένο χάλυβα, με ξέπαστρα, καθίσματα, μπαλκόνια – εξέδρες θέας. Για το δάπεδο χρησιμοποιήθηκαν φυσικές – ακατέργαστες πέτρες που συλλέχθηκαν από την γύρω περιοχή, ξύλινο κατάστρωμα και το φυσικό έδαφος. Οι ρύσεις στρέφονται προς τα μέσα και τα όμβρια συλλέγονται στον πυρήνα της διαμόρφωσης, έτσι ώστε, σε περιπτώσεις πολυομβρίας να συγκεντρώνεται νερό δίπλα παό το ξύλινο κατάστρωμα.
Άλλα
Τα τελικά υψόμετρα των δρόμων ακολούθησαν τα προϋπάρχοντα, με τις αναγκαίες αναπροσαρμογές για διαμόρφωση των ρύσεων για απορροή των όμβριων με φυσική ροή. Τοποθετήθηκαν σκυβαλοδοχεία, πινακίδες πληροφόρησης και πινακίδες σήμανσης. Φυτεύτηκαν νέα δέντρα και αρωματικά θαμνώδη φυτά επιλεγμένα από την τοπική χλωρίδα.
