Το 1886 ο Γάλλος Αρχιτέκτονας – Μηχανικός Γουστάβος Άιφελ υπέβαλε σε Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό την πρόταση που οραματίστηκε σχετικά με μια κεντρική κατασκευή για την προτεινόμενη είσοδο στην Διεθνή Έκθεση Universelle (1889) στο Παρίσι, μια Παγκόσμια Έκθεση για τον εορτασμό της εκατονταετηρίδας της Γαλλικής Επανάστασης. Η νικητήρια πρόταση, γνωστή σήμερα ως ο Πύργος του Άιφελ, έχει γίνει έκτοτε παγκόσμιο πολιτιστικό σύμβολο της Γαλλίας και μία από τις πιο αναγνωρίσιμες κατασκευές στον κόσμο, με 6 εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως.

Υψηλού επιπέδου Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί έχουν διαχρονικά οδηγήσει στη δημιουργία εμβληματικών κτηρίων ορόσημων, όπως η Όπερα του Σύδνεϋ (1955), το Κέντρο Ζωρζ Πομπιντού (1971), το Εβραϊκό Μουσείο Βερολίνου (1989), το Μουσείο Γκούγκενχαϊμ στο Μπιλμπάο (1992), το Εθνικό Στάδιο του Πεκίνου (2001) και άλλα πολλά έργα, τα οποία έχουν γίνει σύμβολα, σε πόλεις και περιοχές διαμορφώνοντας τον αστικό χαρακτήρα, προσελκύοντας τουρισμό, ενισχύοντας την οικονομία και καλλιεργώντας το αίσθημα της αστικής υπερηφάνειας. Αυτό αποδεικνύει ότι, νικητήριες υλοποιημένες προτάσεις Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών μπορούν να λειτουργήσουν ως καταλύτες στην αστική ανάπτυξη και αναζωογόνηση μίας περιοχής.

Ο λόγος τoυ τεράστιου θετικού αντίκτυπου ενός νικητήριου έργου αποτελέσματος Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού, είτε μικρής, είτε μεγάλης κλίμακας είναι ότι, προέρχεται εν μέσω μίας αυστηρής και διάφανης διαδικασίας αξιολόγησης και επιλογής από καταρτισμένη Κριτική Επιτροπή, ο ρόλος της οποίας είναι να εξετάζει συγκριτικά και με λεπτομέρεια πολλαπλές πτυχές των διαγωνιζόμενων αρχιτεκτονικών προτάσεων. Η διαδικασία αυτή έχει πολλαπλά οφέλη αφού οι νικητήριες μελέτες στο στάδιο υλοποίησης τους είναι συχνά καινοτόμες και δημιουργικές, ξεπερνούν τα όρια των παραδοσιακών προτύπων σχεδιασμού, εισάγουν νέες έννοιες, υλικά και τεχνολογίες, αντιμετωπίζουν πραγματικές προκλήσεις και προβλήματα, προσφέρουν πρακτικές, εφαρμόσιμες απαντήσεις σε θέματα όπως, η βιωσιμότητα, η αστική πυκνότητα, η κοινωνική ένταξη και πολλά άλλα.

Προσφέρουν επίσης μία πλατφόρμα για τους Αρχιτέκτονες, τόσο από καθιερωμένους, όσο και από ανερχόμενους, να παρουσιάσουν τις δεξιότητες και την εμπειρία τους στο σχεδιασμό. Η επιτυχία ή ακόμη και η διάκριση σε έναν αρχιτεκτονικό διαγωνισμό μπορεί να προσφέρει πολύτιμη προβολή και αναγνώριση στον κλάδο. Η διαδικασία μελέτης προϋποθέτει την συνεργασία Αρχιτεκτόνων, μελετητών, κριτών και εμπειρογνωμόνων παρέχοντας τους μια πολύτιμη επαγγελματική εμπειρία. Ταυτόχρονα, η διαδικασία έρευνας, σύλληψης και ολοκλήρωσης της αρχιτεκτονικής πρότασης στη βάση των όρων προκήρυξης του διαγωνισμού, ενισχύει τις δεξιότητες και τις γνώσεις των Αρχιτεκτόνων εξελίσσοντας τους εμπειρικά.

Στο πρόσφατο Παγκόσμιο Συνέδριο της UIA, ο Αρχιτεκτονικός Σύλλογος της Ελβετίας, στο πλαίσιο ανάδειξης της σημαντικότητας των Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών παρουσίασε 20 βήματα για την επιτυχή υλοποίηση ενός έργου, μέσω της διαδικασίας Αρχιτεκτονικού Διαγωνισμού, από το στάδιο καθορισμού των αναγκών μέχρι το στάδιο υλοποίησης. Όπως η Ελβετία, έτσι και η Διεθνής Αρχιτεκτονική κοινότητα αναγνωρίζει τα πολλαπλά οφέλη και στηρίζει έντονα τη διαδικασία των Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών, τόσο στην εξέλιξη του επαγγέλματος, όσο και στην ανάπτυξη του δομημένου περιβάλλοντος. Αν και η διαδικασία αυτή στην Κύπρο έχει διαχρονικά παράγει εξαιρετικά δείγματα αξιόλογης σύγχρονης αρχιτεκτονικής, εντούτοις δυστυχώς, ο θεσμός αυτός αδίκως αμφισβητείται.

Είναι πλέον η στιγμή να αναγνωριστεί από τις Κυβερνητικές Υπηρεσίες  (Υπουργεία, Δημοτικές και Πολεοδομικές Αρχές) ότι, η διαδικασία Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών στη βάση των Κανονισμών Διεξαγωγής του ΕΤΕΚ μόνο οφέλη επιφέρουν στην κοινωνία και στο δομημένο περιβάλλον. Ειδικά για νέα έργα δημόσιας χρήσης, είναι ζωτικής σημασίας να ακολουθείται η εν λόγω διαδικασία, συμπεριλαμβάνοντας και την εμπλοκή των κοινοτήτων / χρηστών ως προς την διαμόρφωση των έργων. Η συνέργεια αυτή, βοηθά αφενός την κοινότητα / χρήστες να αποδεκτούν και υποστηρίξουν εκ των προτέρων ένα έργο και αφετέρου η Ομάδα Μελετών να κατανοήσει πλήρως τις ανάγκες τους. Αυτή η προσέγγιση δημιουργεί σε βάθος χρόνου ανθεκτικά βιώσιμες πόλεις καθώς οι χρήστες αφομοιώνουν πλήρως το δομημένο περιβάλλον.

Για την διαφύλαξη και βελτίωση του δομημένου περιβάλλοντος, είναι απαραίτητο να αποφεύγεται η ανάθεση έργων με αποκλειστικό κριτήριο την οικονομική – εμπορική τους πτυχή, διαδικασία από την οποία απουσιάζει ο πλουραλισμός ιδεών και κατ’ επέκταση η πολυδιάστατη και επιτυχής αρχιτεκτονική προσέγγιση. Οι Αρχιτεκτονικοί Διαγωνισμοί συμβάλλουν στη δημιουργία χώρων που είναι λειτουργικοί, αισθητικά ευχάριστοι και ανταποκρίνονται στις ανάγκες της κοινωνίας. Σημαντικότερα όμως, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση ενός ανθεκτικού και βιώσιμου δομημένου περιβάλλοντος, με πολεοδομικό χαρακτήρα και ποιοτική αρχιτεκτονική, προωθώντας παράλληλα την καινοτομία, τη βιωσιμότητα, ενισχύοντας τη συμμετοχή της κοινότητας και επηρεάζοντας θετικά την ανάπτυξη των πόλεων.

Άλκης Δίκαιος
Αρχιτέκτονας