Λεωνίδας Κουτσουμπός, Αρχιτέκτονας
Με ομάδα μελέτης: Αναστάσιος Μαθιουδάκης, Στέλιος Γάτσινος, Νίκος Ρώσσης
Συνθετικές Αρχές – Σχέση Παλαιού και Νέου Κτηρίου
Η συνθετική συγκρότηση του νέου κτηρίου, έρχεται σε άμεση συσχέτιση με το υπάρχον κτήριο του “Ελένειον”. Η συσχέτιση αυτή δεν υφίσταται σε μορφολογικό επίπεδο, αλλά σε επίπεδο μιας σειράς βασικών αρχών, αλλά και επιμέρους συνθετικών αποφάσεων. Βασική πρόθεση αποτέλεσε η νέα προσθήκη να είναι πιο χαμηλή από το υπάρχον κτήριο, δημιουργώντας μια μεγάλη χειρονομία ήπιας αγκαλιάς, η οποία βάζει στο κέντρο το παλιό κτήριο, αναδεικνύοντάς το. Το νέο κτήίριο επίσης διαφοροποιείται ως προς τη μορφολογία του όγκου του παλιού Σχολείου ακολουθώντας μια έντονη ρυθμικότητα γραμμικών στοιχείων, αποτέλεσμα της σύγχρονης δομικής του συγκρότησής.
Τυπολογική Ανάλυση και Βασική Χειρονομία
Τυπολογικά, το υπάρχον κτήριο αποτελείται από ένα βασικό επίμηκες πρίσμα η μεγάλη πλευρά του οποίου ανοίγεται προς το νότο εκμεταλλευόμενη τον καλό προσανατολισμό.Το νέο κτήριο ακολουθεί μια αντίστοιχη λογική. Καταρχήν διατάσσει έναν νέο βασικό επιμήκη άξονα παράλληλα στο παλαιό κτήριο, στον οποίο τοποθετούνται όλες οι εκπαιδευτικές δραστηριότητες, οι οποίες επωφελούνται από το νότιο φως. Αυτή η χειρονομία κόβει τον υπαίθριο χώρο σε δύο τμήματα, δύο ξεχωριστές αυλές, οι οποίες απευθύνονται στο Δημοτικό και στο Νηπιαγωγείο. Στη συνέχεια, δυο μικρότεροι άξονες, στα άκρα του αρχικού, έρχονται να συγκροτήσουν ένα συνολικό σχηματισμό ασύμμετρου Ζ.
Οι δυο γωνιές που εμπεριέχονται σε αυτό το σχήμα δημιουργούν δύο αγκαλιές που έρχονται να προστατέψουν την κάθε αυλή. Στους δύο αυτούς μικρότερους άξονες έρχονται να τοποθετηθούν μη-εκπαιδευτικές χρήσεις που υποστηρίζουν τη λειτουργία του Σχολείου. Η αυλή του Δημοτικού λόγω των δυο απαιτούμενων γηπέδων έχει πολύ μεγάλο μέγεθος, που από τη μια αναδεικνύει το διατηρητέο κτήριο, από την άλλη, όμως, οι διαστάσεις της αυξάνουν την κλίμακα του υπαίθριου χώρου, σε βαθμό που παύει να είναι εύκολα οικειοποιήσιμος για τους μαθητές. Προκειμένου να μικρύνει η κλίμακα του υπαίθριου χώρου δημιουργείται μια υποβάθμιση, κατά μήκος του άξονα συμμετρίας του υπάρχοντος Σχολείου, ώστε να δημιουργηθούν δυο επιμέρους χωρικές ενότητες. Κατά μήκος αυτής της υποβάθμισης δημιουργούνται κερκίδες, με επιμέρους σημεία στάσης και μια δεντροστοιχία που συμβάλει στον διακριτικό επιμερισμό της αυλής σε δύο ενότητες.
Περιμετρική Κίνηση
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η λειτουργική σύνδεση του παλαιού με το νέο κτήριο έχει δημιουργηθεί ένα “δαχτυλίδι” περιμετρικής κίνησης, το οποίο μπορεί να διατρέχει τόσο το παλιό όσο και το νέο κτήριο. Το δαχτυλίδι αυτό συγκροτείται από ένα ελαφρύ μεταλλικό στέγαστρο, το οποίο έρχεται να δέσει το παλιό με το νέο κτήριο σε έναν άρρηκτο δεσμό. Ο δεσμός αυτός έχει τόσο συμβολική, όσο και λειτουργική σημασία, επιτρέποντας τη στεγασμένη κίνηση μεταξύ των δυο κτιριακών ενοτήτων. Η πρόταση αυτού του τρόπου συσχέτισης του παλαιού και του νέου κτήρίου ξεκινά από τη διαπίστωση ότι, το παλαιό κτήριο έχει έναν κεντρικό διάδρομο που φτάνει μέχρι τα άκρα του πρίσματός του, στα οποία υπάρχουν από ένα παράθυρο. Προτείνεται έτσι, η διάνοιξη των ποδιών αυτών των παραθύρων ώστε να γίνουν πόρτες. Δίπλα στα δύο αυτά ανοίγματα τοποθετείται το νέο στέγαστρο, το οποίο μπορεί να επιτρέψει μια στεγασμένη περιμετρική κίνηση. Η νέα κατασκευή είναι απολύτως διακριτή σε σχέση με την παλαιά, τόσο ως προς την κατασκευαστική της λογική, όσο και ως προς την αισθητική της συγκρότηση, ώστε να είναι απολύτως σαφής η διάκριση μεταξύ τους. Το χαμηλό της μέγεθος, το χρώμα και η υφή της έρχεται να συνομιλήσει με ήπιους τόνους και αρμονικά με το υπάρχων κτήριο χωρίς να το υπερκαλύπτει.
Λειτουργικές Ενότητες
Ο κεντρικός κορμός του Ζ είναι διώροφος. Στο ισόγειό του βρίσκεται κυρίως το Νηπιαγωγείο, ενώ στον όροφο αναπτύσσονται οι τάξεις του Δημοτικού. Ο κορμός αυτός δεν είναι συμπαγής, αλλά αποτελείται από μια σειρά από επιμέρους μικρούς όγκους οι οποίοι αφήνουν μεγάλη ποικιλία ενδιάμεσων χώρων. Η γενική σύνθεση των λειτουργικών ενοτήτων του νέου κτιρίου ακολουθεί μια έντονη οριζοντιότητα. Στην οριζοντιότητα αυτή της σύνθεσης έρχεται να λειτουργήσει αντιστικτικά ένα έντονο κατακόρυφο στοιχείο που περιλαμβάνει τον ανελκυστήρα, ο οποίος στην κορυφή του έχει ένα ρολόι. Το κατακόρυφο αυτό στοιχείο παίζει και ρόλο ηλιακού ρολογιού η σκιά, του οποίου δείχνει τη ροή του χρόνου στο επίπεδο της αυλής του Δημοτικού, με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με τις εποχές. Το κατακόρυφο αυτό στοιχείο αποτελεί επίσης ένα μεταβατικό στοιχείο κλιμάκωσης των υψών σε σχέση με τα περιμετρικά πολύ ψηλά κτήρια.
Τεθλασμένος Τούβλινος Τοίχος
Ένας τούβλινος τοίχος κατά μήκος του κεντρικού άξονα του Ζ, έρχεται να δημιουργήσει ένα σαφές όριο διάκρισης μεταξύ του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού σχολείου. Ακολουθεί ένα τεθλασμένο ίχνος που έρχεται να διασπάσει την αυστηρότητα του κεντρικού άξονα του Ζ, δημιουργώντας εσοχές και εξοχές που φιλοξενούν μικρά επεισόδια δράσεων και στις δυο του πλευρές. Αποτελεί έτσι ένα χαρακτηριστικό, ζωηρό και παιγνιώδες στοιχείο, μια κορδέλα, που διατρέχει τη σύνθεση.
Στοιχεία Βιοκλιματικού Σχεδιασμού
Ο βιοκλιματικός χαρακτήρας του κτηρίου επιτυγχάνεται με παθητικά και ενεργητικά συστήματα. Κατ’ αρχήν η ίδια η τοποθέτηση του στο οικόπεδο επιτρέπει τη μέγιστη αξιοποίηση της ωφέλειας του ηλίου, ενώ οι ημιυπαίθριοι χώροι μπροστά από κάθε τάξη προσφέρουν σκίαση κατά τους θερινούς μήνες. Έχουν διατηρηθεί όλα τα υπάρχοντα δέντρα στην περίμετρο του οικοπέδου και επίσης έχει σχεδιαστεί κατάλληλη φύτευση, τόσο στο κέντρο της αυλής του Δημοτικού, όσο και σε ενδιάμεσους χώρους μεταξύ του Νηπιαγωγείου και του Δημοτικού κατά μήκος του τούβλινου τοίχου, που συμβάλλει στη δημιουργία ευχάριστου μικροκλίματος. Στοιχεία της περιμετρικής μεταλλικού στεγάστρου λειτουργούν ως πέργκολες με αναρριχητικά φοιτά, ενώ τα δώματα των μη κεκλιμένων αιθουσών είναι φυτεμένα. Οι κεκλιμένες στέγες, στο τελευταίο επίπεδο επιτρέπουν την τοποθέτηση φωτοβολταικών στοιχείων που να παράγουν ενέργεια. Στο υπόγειο μπορεί να προβλεφθεί δεξαμενή συλλογής ομβρίων, το νερό της οποίας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για το πότισμα της φύτευσης. Κατά το στάδιο της οριστικής μελέτης και της μελέτης εφαρμογής του κτηρίου αναμένεται ότι, θα προσδιοριστούν με ακρίβεια το περιβαλλοντικό του αποτύπωμα, ενώ κάθε προσπάθεια θα δοθεί ώστε να υπακούει στις σύγχρονες απαιτήσεις για NZEB (Near Zero Emission Building).
Φέρων Οργανισμός και Δομική Συγκρότηση
Ο μπετονένιος φέρων οργανισμός του κτηρίου (κολώνες, επιμήκη τοιχεία και δοκοί) έχει σχεδιαστεί με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ευδιάκριτός, βασιζόμενος σε ένα ασύμμετρο κάναβο με μικρό και μεγάλο βήμα που δημιουργεί έντονη ρυθμικότητα στη σύνθεση. Ειδικά τα δοκάρια έχουν σχεδιαστεί ώστε να αναδεικνύουν τον δομικό τους ρόλο. Ειδικά στον 2ο όροφο τα δοκάρια σε γίνονται ανεστραμμένα τονίζοντας προς τα έξω έτσι την ισχυρή δομική υπόσταση του κτηρίου που είναι κομμάτι της αισθητικής του συγκρότησης.
Στοιχεία Ηλεκτρομηχανολογικού Σχεδιασμού
Η θέρμανση και ψύξη του κτηρίου επιλύεται με αντλίες θερμότητας που τοποθετούνται σε ειδική περιοχή στο δώμα του εστιατορίου του νηπιαγωγείου. Με αυτό τον τρόπο αποφεύγεται η ηχητική όχληση των μηχανημάτων στις αίθουσες. Επίσης, αν χρειαστεί, ανάλογα με τις ανάγκες του σχεδιασμού της οριστικής μελέτης ή τις μελλοντικές ανάγκες ανασκευής των εγκαταστάσεων, που τυχόν προκύψουν λόγω τεχνολογικής αναβάθμισης, έχει προβλεφθεί χώρος στο υπόγειο για την τοποθέτηση επιπλέον ηλεκτρομηχανολογικών διατάξεων.
Εσωτερικοί Χώροι
Το εσωτερικό των αιθουσών είναι φωτεινό, λόγω του προσανατολισμού. Στο Νηπιαγωγείο οι αίθουσες δραστηριοτήτων χαρακτηρίζονται από τους καμπύλους τοίχους που διαμορφώνουν το χώρο δημιουργώντας μια μεγάλη αγκαλιά. Ο περαιτέρω σχεδιασμός κατά τη μελέτη εφαρμογής, θα επιτρέψει τη διαμόρφωση της μικροκλίμακας της κάθε τάξης με εξειδικευμένα έπιπλα αποθήκευσης και επιφανειών εργασίας, τα οποία θα μπορούν να δημιουργούν μικρότερες γωνιές μέσα στο χώρο. Τα έπιπλα αυτά προτείνεται να είναι ξύλινα στη φυσική τους μορφή συνάδοντας με τον ευρύτερο σχεδιασμό του χώρου. Σημειακά χρώματα σε γήινες ματ αποχρώσεις συνεπικουρούν στην εξασφάλιση ποικιλομορφίας. Σημαντικό χαρακτηριστικό στις αίθουσες των βρεφών του 2ου ορόφου οι βορεινοί φεγγίτες με το χαρακτηριστικό σχήμα της στέγης.
